موارد و راه مصرف خمس در فتوی مراجع

موارد خمس
سئوال 1: مشروحاً بيان كنيد چه چيزهايي مشمول خمس مي‌شود و نحوه محاسبه و پرداخت آن را شرح دهيد؟ (مقلد آيت الله خامنه‌اي)
جواب: منفعت كسب، گنج، غنيمت، مال حلال مخلوط به حرام، معدن، زميني كه كافر ذمي از مسلمان مي‌خرد، لؤلؤ و مرجان كه در غواصي دريا به دست مي‌آيد. براي روشن شدن مسأله به كتاب اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، ج1، بحث احكام خمس مراجعه كنيد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، م1751 )
سئوال 2: شش تخته قالي ما زاد بر نياز در خانه وجود دارد آيا زكات به آنها تعلق مي‌گيرد؟ چگونه؟
جواب: قالي مازاد زكات ندارد، لكن خمس به آن تعلق مي‌گيرد كه بايد آن را به مرجع تقليد خود بدهيد. و خمس عبارت از يك پنجم خود جنس يا قيمت آن مي‌باشد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص360، س50).
سئوال 3: آيا به پولي كه براي خريد مسكن در طول يك سال مالي ذخيره مي‌شود تا بعداً بتوانيم با آن خانه بخريم خمس تعلق مي‌گيرد يا خير؟
جواب: به نظر بعضي از مراجع عظام به وجه مذكور كه براي خريد خانه پس انداز شود براي كسي كه راه ديگري براي خريد خانه جز اين طريق ندارد خمس تعلق نمي‌گيرد، ولي به نظر بعضي ديگر خمس دارد.نظر مرجع تقليد خود را در اين خصوص جويا شويد. (جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، ج1، س676 ـ و توضيح المسائل آيت الله بهجت، م1391).
سئوال 4: آيا پول دفترچه سپرده‌اي كه در بانك چند سال مانده و جهت بستن آن به بانك مراجعه كرده و در آن موقع سود چند سال را حساب كرده و يكجا مي‌دهد، آيا علاوه بر خود مبلغ سپرده به سود آن هم خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر سود مربوط به امسال باشد خمس ندارد اما اگر سودي است كه مربوط به گذشته بوده و سال بر آن گذشته است و امسال دريافت كرده‌ايد، خمس دارد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س955 و 956) جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، ج1، س886.
سئوال 5: آيا شوهر حقي در درآمد زن دارد؟ آيا زن مي‌تواند درآمدش را از شوهر مخفي كند؟ زن درآمدش را براي زينت كردن از قبيل طلاجات و لباس خرج نمي‌كند با آنكه نياز دارد به زينت درآمدش را پس انداز كرده و كنار گذاشته حكم شرعي‌اش چيست؟
جواب: درآمد زن به خود او تعلق دارد و بهر مصرفي كه بخواهد مي‌تواند برساند، البته در صورت پس انداز و گذشت سال موظف به پرداخت خمس آن مي‌باشد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س998 ـ استفتائات امام(ره) ج1، س127).
سئوال 6: آيا به وسائل زيادي منزل (رختخواب، ظروف و...) خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر وسائل اضافي باشد خمس دارد اما آنچه به عنوان جهيزيه همراه زن بوده و زائد بر شأن نبوده است اگر بيش از يك سال هم مورد استفاده قرار نگرفته باشد خمس ندارد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س906).
سئوال 7: آيا به منزلي كه در آن ساكن هستيم خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: خانه مسكوني مورد نياز جزء مؤنه است و خمس ندارد. در صورتي كه از منفعت بين سال تهيه شده باشد ولي اگر با پول غير خمسي پس انداز شده, كه سال بر آن گذشته تهيه شده, خمس دارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص363، س60).
سئوال 8: آيا به سهم ارث خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: ارث خمس ندارد مگر آنكه يقين داشته باشيد كه به مال مورث خمس تعلق گرفته و نپرداخته است كه ابتدا بايد خمس مال جدا گردد و سپس تقسيم شود. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، م1754 و 1755).
سئوال 9: اگر كسي مقداري پول براي آينده پس انداز كند تا سرمايه كار او شود آيا خمس دارد؟
جواب: بلي ـ بنا به نظر مشهور فقها به وجه مذكور خمس تعلق مي‌گيرد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص350، س18 و س21 ـ و توضيح المسائل مراجع، ج1، ص92 استفتائات مقام معظم رهبري).
سئوال 10: پولي را كه دولت به عنوان پاداش به كارمندان مي‌دهد بر آن خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: بنابر فتواي برخي مراجع جزء درآمد سال وصول است كه اگر تا آخر سال صرف در مخارج زندگي بشود خمس ندارد و هر چه از آن باقي بماند پرداخت خمس آن لازم است و بنابر نظر امام (ره) و مقام معظم رهبري خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص409، س191 ـ توضيح المسائل مراجع، ج2، ص70، س869).
سئوال 11: فردي كه حقوقش زير خط فقر است آيا دادن خمس بر او واجب است؟ اگر عمداً خمس ندهد چه حكمي دارد؟
جواب: خمس به كسي واجب مي‌گردد كه پس انداز داشته باشد و درآمدش از مخارجش بيشتر باشد و اگر كسي پس اندازي نداشته باشد پرداخت خمس بر او واجب نيست. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س969).
سئوال 12: آيا به سپرده‌هاي بانكي به صورت قرض الحسنه كه براي دريافت وام نزد بانكها تا پايان اقساط مي‌ماند خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر از پولي باشد كه خمس آن داده نشده است بايد خمس آن را پرداخت كنيد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س955).
سئوال 13: اگر كسي مقداري پول در بانك داشته باشد و سال خمسي آن فرا برسد و در مقابل نيز مقداري يا بيشتر از آن پول بدهكار است. آيا اين پول خمس دارد؟ در صورت تعلق گرفتن خمس به آن كدام مقدم است (دادن بدهكاري يا پرداخت خمس)؟ (مقلد حضرت امام)
جواب: اگر قبل از رسيدن سال خمسي بدهكاري را بپردازد به آن پول خمس تعلق نمي‌گيرد و نيز اگر در همان سال براي مخارج لازم زندگي خرج كرده با شد مي‌تواند از درآمد همان سال كسر نمايد. اما اگر بدهي مربوط به سال‌هاي گذشته باشد خمس موجودي را بايد بپردازد و در صورت تعلق گرفتن خمس پرداخت خمس مقدم است. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص351 و ص402، س168 و ص384، س121).
سئوال 14: بنده دانشجوي تربيت معلم هستم ماهانه مبلغي را به عنوان بورسيه بعد از كسر هزينه‌ها به ما مي‌دهند و بنده به اين مبلغ نياز دارم. آيا خمس دارد و اگر دارد به چه شكل و از چه زماني بايد خمس بدهم؟
جواب: اولين حقوقي كه دريافت كرده‌ايد اول سال خمسي خود قرار دهيد هر سال در همان تاريخ اگر چيزي از درآمد آن سال اضافه داشتيد پرداخت خمس آن لازم است و اگر درآمد را صرف هزينه‌هاي مورد نياز نماييد و در آخر سال خمسي چيزي اضافه نداشته باشيد خمس بدهكار نيستيد. اما اگر پولي كه به دانشجويان داده مي‌شود كمك هزينه تحصيلي باشد خمس ندارد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س9 و س975).
سئوال 15: نحوه تعيين سال خمسي براي يك كارمند را بيان كنيد؟
جواب: شروع سال خمسي حقوق بگيران اعم از كارگران، و كارمندان و... همان روز اولي است كه مزد يا حقوق خود را دريافت مي‌كنند و يا مي‌توانند دريافت كنند. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س995).
سئوال 16: آيا به وسائل منزل و از جمله طلاي همسر خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر طلا و وسايل منزل به مقدار متعارف و مناسب شأن همسر و خودتان باشد خمس ندارد. (ر.ك: ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س901 و 904).
سئوال 17: آيا به هديه خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: بنابر فتواي حضرت امام ـ ره ـ و مقام معظم رهبري بر هديه خمس تعلق نمي‌گيرد. (استفتائات امام(ره) ج1، س184 و ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س851).
سئوال 18: تا به حال اموال خود را نزد كسي حساب نكرده و زكات و خمس آنها را نداده‌ام دليلش وضع مالي بوده حال با وضعيت ذكر شده... لطفاً مرا راهنمايي نمائيد؟
جواب: اگر مي‌دانيد چيزي از درآمد شما اضافه بر مخارج است به مرجع تقليد خود يا نماينده ايشان مراجعه كنيد تا وضعيت خمس شما را روشن نمايند. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص416، س215).
سئوال 19: با توجه به اينكه تازه استخدام شده‌ام و روز اول استخدام خود را سال خمسي قرار داده‌ام، هنوز ازدواج نكرده‌ام و در پي تهيه جهيزيه مي‌باشم آيا به اين پس انداز خمس تعلق مي‌گيرد؟ حال اگر من اين پول را به وسائل جهيزيه تبديل كنم ولي هنوز سال خمسي فرا نرسيده است آيا باز هم وسائل خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر تدريجاً جهيزيه خود را با درآمد خود تهيه كنيد خمس ندارد ولي چنانچه پول آن باقي بماند خمس آن را بپردازيد. (ر.ك: ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س899 و س909).
سئوال 20: من در سال 1376 مقداري سهام خريدم آيا به اين سهام خمس تعلق مي‌گيرد؟ به سود آن چطور؟
جواب: سهام مذكور حكم سرمايه را دارد و خمس به آن تعلق مي‌گيرد و نسبت به سود آن اگر صرف زندگي كنيد خمس ندارد ولكن چنانچه پس انداز نمائيد خمس مقدار پس انداز شده را بايد بپردازيد. (ر.ك: ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س943).
سئوال 21: من مقداري به دانشگاه بدهكار هستم و هر ماه از حقوق من كسر مي‌شود آيا به كسي كه قرض دارد خمس تعلق مي‌گيرد يا خير؟
جواب: اگر پس انداز نداشته باشيد خمس تعلق نمي‌گيرد. لكن در صورتي كه در آخر سال مالي اضافه بر مخارج خود داشته باشيد بايد خمس آن را بپردازيد و بدهي مذكور مانع وجوب خمس نمي‌شود. بلي خود وام دانشجويي خمس ندارد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص33، م1787).
سئوال 22: آيا وسائل تزئيني منزل خمس دارد؟ ادويه و زردچوبه و حبوبات و... اگر در آخر سال مصرف نشود خمس دارد؟
جواب: بطور كلي چيزهايي تزئيني زائد بر شأن خمس دارد ضمناً مواد غذايي كه در خانه باقي مي‌ماند در اول سال مالي مشمول خمس مي‌شود البته اگر مرجع تقليد خود را تعيين نمائيد مطابق نظر مرجع مربوطه جواب داده مي‌شود. (ر.ك: ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س904 و 906 و 912).
سئوال 23: آيا به هديه و عيدي خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: بلي، به نظر بسياري از فقها پرداخت خمس هديه بنابر احتياط واجب است. اما به نظر مرحوم امام ـ ره ـ و مقام معظم رهبري پرداخت خمس هديه لازم نيست. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، م1753 ـ ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س851).
سئوال 24: كساني كه در قرعه كشي مسابقه‌اي برنده مي‌شوند آيا به آنها زكات و خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر جايزه باشد زكات ندارد اما اگر حلال باشد جزء درآمد همان سال شخصي مي‌شود كه اگر تا يك سال مصرف نكرد بنابر فتواي برخي مراجع بايد خمس آن را بپردازد ولي بنابر فتواي امام و رهبري خمس ندارد. ( توضيح المسائل 12 مرجع، م1753 و ترجمه اجوبة، س851).
سئوال 25: اگر براي فرزندمان دفترچه پس انداز در بانك باز كنيم آيا به آن خمس تعلق مي‌گيرد؟ در صورتي كه يك سال از پس انداز بگذرد و هر ماه مبلغي بر آن اضافه كنيم؟ (مقلد آيت الله فاضل)
جواب: بنابر احتياط واجب پرداخت خمس چيزي كه به شخص بخشيده مي‌شود اگر از مخارج سال زياد بيايد لازم است و بر ولي بچه لازم است كه خمس مربوط به اموال او را بپردازد. (جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، ج1، س662 و 872).
سئوال 26: كسي كه پدرش خمس مال را نداده آيا فرزند مي‌تواند در خانه او كه واقعاً غير از آن خانه، جايي را ندارد، نماز بخواند؟
جواب: خانه مسكوني اگر به تدريج از درآمد بين سال ساخته و تهيه شده، مشمول خمس نمي‌شود، مگر بعد از آن كه فروخته شود بلي اگر بدانيد چيزي متعلق خمس است و پدر خمس را نپرداخته است نسبت به اجازه تصرف در آن مي‌توانيد از مرجع تقليد خود اجازه بگيريد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص56 و 65 و س212).
سئوال 27: صندوق فرهنگيان ماهانه مبلغي را از حقوق كسر كرده و مبلغي هم خودش اضافه نموده و بعد از بازنشستگي به ما پرداخت مي‌كند آيا به اين پول خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: پولي كه از حقوق شما كسر مي‌شود متعلق خمس است اما سهمي كه دولت به حساب كارمند واريز مي‌نمايد اگر قابل دريافت نباشد جزء درآمدهاي سال وصول محسوب مي‌گردد. ( ر.ك استفتائات امام(ره)، ج1، س130 و ترجمه اجوبة الاستفتائات چاپ وزيري، س872).
سئوال 28: آيا زني كه كارمند است و حقوقش را براي مخارج خانه صرف مي‌كند يا به شوهرش مي‌دهد كه او خرج كند بايد خمس تمام مالش را بدهد؟
جواب: اگر در آخر سال خمسي چيزي براي او به عنوان پس انداز باقي نمي‌ماند خمس ندارد. و هر مقدار از حقوق هر يك از زن و شوهر از مخارج سال زياد بيايد بايد خمس آن را بپردازد. (ر.ك: استفتائات امام (ره)، ج1، س127).
سئوال 29: در مورد خمس اموالي كه از قبل تعدادي كتاب و قطعه زميني كه جزء دارايي بنده بود و تا مدتي چند سال قبل از ازدواج از آنها استفاده نمي‌كردم و نيز جهيزيه همسرم آيا خمس دارد يا خير؟ (مقلد آقاي مكارم)
جواب: كتاب‌ها اگر مورد نياز باشد و لو يك سال خوانده نشود خمس ندارد و جهيزيه همسر هم در صورتي كه زائد بر شأن نباشد خمس نداد و اما خمس زمين مذكور را بايد بپردازد. (ر.ك توضيح المسائل آيت الله مكارم، م1497 و 1507).
سئوال 30: آيا خمس از ماليات كفايت مي‌كند؟ اصلاً ادله اثبات خمس چيست؟
جواب: خمس واجب مالي است كه خداوند بر مسلمين واجب فرموده است و در قرآن مجيد آيه شريفه‌ي: «واعلموا انما غنمتم من شيءٍ فان لله خمسه و للرسول...» (آيه‌ي 41 سوره‌ي انفال) بر آن دلالت دارد و در روايات وارده از ائمه ـ عليهم السّلام ـ موارد وجوب و مصرف آن تعين گرديده است مي‌توانيد به كتاب وسائل الشيعه، جلد ششم مراجعه فرمائيد. و اما ماليات عبارت از هزينه زندگي جمعي است كه مردم براي اداره بهتر امور اجتماعي خود مي‌پردازند و ممكن است به تناسب موارد كم يا زياد گردد. و پرداخت ماليات كفايت از خمس نمي‌كند. كما اينكه پرداخت خمس به جاي ماليات محسوب نمي‌شود. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، س199 و س200 ـ ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س1031).
سئوال 31: فردي زميني را خريده و قبلاً خمس آن را داده، اگر بعد از چند سال بخواهد اين زمين را بفروشد آيا به پولي كه بابت فروش زمين سود عايد او شده است، خمس تعلق مي‌گيرد يا خير؟ (مقلد آيت الله بهجت)
جواب: اگر براي تجارت زمين را خريده است اضافه قيمت خمس دارد و اگر براي استفاده شخصي هم خريده است اضافه قيمت فروش جزء درآمد سال فروش محسوب است و پرداخت خمس منوط به گذشتن سال خمسي است. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص38، م1796).
سئوال 32: پدرم پير و بازنشسته است حدود يك ميليون تومان پول پس انداز كرده و آن پول را نيز به برادرم داده حال خمس آن به چه صورت است؟
جواب: اگر قبل از گذشتن يك سال پول خود را به ديگري بخشيده باشد خمس واجب نيست. و اما اگر پس از گذشت يك سال پول خود را به ديگري قرض داده يا بخشيده است بايد خمس آن را بپردازد. البته اگر فعلاً پولي در اخيتار برادرتان است هر وقت آن را پس داد بلافاصله خمس آن بايد پرداخت شود. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص351 و س96).
سئوال 33: به عرض مي‌رسانم اينجانب و همسرم مبلغي را به عنوان علي الحساب حج واجب به بانك واريز كرده‌ايم و از باب تتمه آن مبلغ ديگري را نيز واريز مي‌كنيم كه آن هم بعد از نوبت يعني يك الي دو سال ديگر مي‌باشد، لطفاً بفرمائيد بعد از طي يك سال بر اين مبلغ خمس تعلق مي‌گيرد؟ (اينجانب مقلد امام هستم و همسرم مقلد آقاي صافي است)
جواب: اگر پول از درآمد همان سال باشد و سال خمسي بر آن نگذشته باشد خمس ندارد (طبق نظر آقاي صافي) اگر حج بر شما واجب شده است ولي به علت نوبتي بودن مجبور هستيد پول را فعلاً پرداخت كنيد و بعداً مشرف شويد خمس ندارد والا بايد خمس آن را بدهيد. (طبق فتواي حضرت امام) (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، س43).
سئوال 34: مادرم هر هفته مقدار اندكي پول پس انداز مي‌كند تا براي خريد جهيزيه دخترش مصرف كند و اگر سال خمسي بر اين پول‌ها بگذرد آيا خمس به آن تعلق مي‌گيرد؟ (مقلد آقاي فاضل)
جواب: اگر براي تهيه جهيزيه مورد نياز و در حد شأن راهي غير از اين نداشته باشيد و در موقع نياز نتوانيد تهيه كنيد در اين صورت خمس تعلق نمي‌گيرد. (ر.ك جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، س746).
سئوال 35: پولي را براي خريد ماشين، خانه و... كه در دراز مدت محقق مي‌شود و گاهي بيش از يك سال از اين پول مي‌گذرد و در بانك پس انداز مي‌شود و با توجه به اين كه اين پول مازاد احتياج ما نيست و واقعاً به آن نيازمنديم حال آيا به اين پول خمس تعلق مي‌گيرد؟ (مقلد آيت الله لنكراني)
جواب: اگر نياز به خريد ماشين و يا خانه مسكوني داشته باشيد و راهي به جز پس انداز تدريجي نداشته باشيد خمس به آن تعلق نمي‌گيرد. (ر.ك جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، ج1، س679 و س703).
سئوال 36: به اشيائي كه داخل در ويترين خانه جاي دارد خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: اگر در حد شأن و نياز باشد و از درآمد بين سال باشد خمس تعلق نمي‌گيرد. (ر.ك جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، س725)
سئوال 37: اگر كسي تا حال خمس نداده است ولي الآن مي‌خواهد براي خود سال خمسي قرار دهد و حق الهي را به جا آورد چه بايد بكند؟ (مقلد آيت الله بهجت)
جواب: بايد يك زمان را به عنوان ابتداء سال خمسي خود قرار دهد و نسبت به درآمدهاي گذشته با مرجع تقليد خود يا وكيل شرعي ايشان مصالحه نمائيد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، م1797).
سئوال 38: شخصي مبلغ پانصد تومان در حالي كه مخلوط به حرام است را در بانك مي‌گذارد و بعد از آن چند صد هزار تومان به آن اضافه مي‌كند، وضعيت آن پولها چگونه مي‌شود آيا همه‌ي پول‌ها مخلوط به حرام است يا اينكه تنها همان پانصد تومان مخلوط به حرام است؟ (مقلد آيت الله فاضل)
جواب: خير ـ همه مخلوط به حرام نيست. ابتدا بايد خمس پانصد تومان مخلوط به حرام را بپردازد تا آن پول قابل تصرف شود و در نتيجه تصرف در همه آن پول بي‌اشكال مي‌شود.
سئوال 39: پدر من خمس نمي‌دهد اگر من بخواهم تعدادي مهمان دعوت كنم از پدرم مقداري پول خواهم گرفت حال بايد من ابتدا خمس اين مال دريافتي را پرداخت و سپس خرج كنم يا خير؟ (مقلد رهبري)
جواب: چون پولي را كه پدرتان مي‌دهد معلوم نيست خمس در آن باشد تصرف شما در آن اشكالي ندارد و تفحص و بررسي هم لازم نيست تا مطلب برايتان تعيين شود،‌ بلكه همين كه مشكوك باشيد بدون دادن خمس، در تصرف مجاز هستيد. زيرا ممكن است پولي را كه پدر به شما مي‌دهد از مواردي باشد كه هنوز سال آن سر نرسيده پس دادن خمس آن واجب نيست كه با وجود اين احتمال شما تكليفي نخواهيد داشت. (ر.ك: ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س929 و س930).@#@
سئوال 40: خمس چه موقع به طلا تعلق مي‌گيرد؟ (مقلد امام)
جواب: اگر طلا را از پولي كه خمس به آن تعلق گرفته بخرند و يا مورد استفاده قرار نگيرد يا مازاد بر شأن باشد خمس دارد اما اگر از انگشتر و النگو استفاده مي‌كنيد و زيادتر از شأن شما نيست خمس ندارد. و همين طور اگر كسي آن طلا را به شما بخشيده باشد خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص375، س94).
سئوال 41: آيا به شهريه طلاب خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب: طبق نظر مرحوم امام و برخي ديگر از مراجع شهريه خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص203 و 205 ـ جامع المسائل آيت الله فاضل لنكراني، ج1، س812 ـ ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبري، چاپ وزيري، س1027).
سئوال 42: نظر به اينكه معادن خمس دارند؛ آيا امروزه نفت سفيد، بنزين، گازوئيل و مانند آنها خمس دارد يا نه براي مصرف كنندگان چطور؟
جواب: براي مصرف كنندگان خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص347، س5).
سئوال 43: زمين‌هاي زراعي كه موات بوده و احياء كرده و با آنها كشاورزي مي‌كند آيا اصل زمين خمس دارد يا خير؟
جواب: خمس دارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص347، س5).
سئوال 44: باغي را خريده هم براي استفاده شخصي و هم براي كسب و امرار معاش، مسأله‌ي خمس باغ و ميوه‌هاي آن را بيان فرمائيد؟
جواب: اصل باغ خمس دارد و ميوه در زائد بر مؤونه خمس دارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص348، س8).
سئوال 45: كشاورزاني هستيم كه با وامي كه از دولت به ما داده مي‌شود چاه عميق حفر مي‌كنيم و با اقساط، سال به سال وام آن را مي‌پردازيم و سال خمسي نيز داريم، آيا اين چاه و موتور آب آن جزو سرمايه‌ي زراعت است كه در بين هر سال كه از اقساط وام را مي‌دهيم سر سال بايد آن را حساب نموده و خمس آن را بدهيم؟ يا پس از تمام شدن اقساط، مجموع آن را حساب نموده، خمس آن را بدهيم يا اينكه اصلاً سرمايه‌ي زراعت نبوده و خمس به آن تعلق نمي‌گيرد؟
جواب: زمين و چاه آب و موتور، حكم سرمايه را دارد، هر مقدار از آن را كه قسط آن تا سر سال پرداخت شده خمس دارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص348، س10).
سئوال 46: شخصي دو محل درآمد يا چند محل درآمد دارد، مثلاً حقوق دولتي مي‌گيرد و ماشين هم كرايه مي‌دهد آيا بايد براي هر كدام از اين دو شغل سال خمسي قرار دهد؟ و آيا مي‌شود ضرر يكي به سود ديگري جبران شود؟
جواب: مي‌تواند براي هر يك سال جداگانه قرار دهد ولي در فرض سئوال، زيان در يكي از سود در ديگري جبران نمي‌شود. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص350، س17).
سئوال 47: كسي با سختي سرمايه‌اي را تهيه كرده است كه اگر خمس آن را بدهد با بقيه آن نمي‌تواند كاري كه با آن مي‌خواهد امرار معاش كند شروع نمايد چه وقت بايد خمس اين سرمايه را بدهد؟
جواب: اگر با دادن خمس نمي‌تواند امرار معاش نمايد خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص355، س35).
سئوال 48: آيا معيار، جهت معافيت خمس،‌ استفاده كردن آنها تا مدت يك سال از تاريخ خريد است و يا استفاده كردن از آنها تا رسيدن سال خمسي؟
جواب: استفاده ميزان نيست و معيار، نياز فعلي و شؤون است. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص361، س54).
سئوال 49: اگر شخصي مقلد مجتهدي بوده و مبلغي بابت خمس كه با مشار اليه حساب كرده، بدهكار شد و تاكنون بدهكاري فوق را نداده، نسبت به بدهكاري به مجتهد سابق كه فعلاً مقلد او نيست تكليفش چيست؟
جواب: بايد به نظر مرجع تقليد فعلي بپردازد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص371، س79).
سئوال 50: اگر به شخصي ارثي برسد و از پول آن ارث خانه‌اي تهيه كند آيا بروي خمس واجب است يا خير؟
جواب: ارثيه خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص373، س84).
سئوال 51: اگر به واسطه‌ي گرفتاري نتوانم به حساب سال خود رسيدگي نمايم، آيا مي‌توانم آن را به سال آينده موكول كنم؟
جواب: شما حساب كنيد و چنانچه نتوانيد بپردازيد، با دستگردان به شما مهلت مي‌دهند. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص389، س136).
سئوال 52: آيا مي‌شود ماهيانه به طور قسط خمس را بپردازم، چون مي‌دانم برايم امكان اينكه يكجا بپردازم نيست؟
جواب: به يكي از نمايندگان مرجع تقليدتان مراجعه كنيد و با دستگردان كردن خمس با او، تدريجاً بپردازيد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص391، س138).
سئوال 53: اگر كسي را بشناسيم كه سيد باشد و احتياج داشته باشد، مي‌توانيم خودمان خمس را به او بدهيم يا اينكه بايد به حاكم شرع داد تا او پرداخت كند؟
جواب: سهم سادات (نصف خمس) را مي‌توانيد با اجازه‌ي از مرجع تقليد خود يا نماينده‌ي او به سيد فقير پرداخت كنيد. (ر.ک توضيح المسائل امام(ره) م1834).
سئوال 54: بايد خمس خود را به چه كسي بپردازيم آيا مي‌شود به هر مرجعي كه بخواهيم پرداخت كنيم؟
جواب: خمس بايد به مرجع تقليد خود يا نماينده‌ي او برسد كسي كه از طرف او اجازه‌ي در وجوه شرعيه دارد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، م1834 و استفتائات امام(ره) ج1، ص430، س263).
سئوال 55: اگر فردي حاضر به پرداخت خمس نباشد و بگويد: هر وقت خواستم به سفر حج بروم خمس مي‌دهم. آيا كفايت مي‌كند و در اين صورت مال او حرام نخواهد بود؟
جواب: مالي كه متعلق خمس شده تصرف در آن پيش از پرداخت خمس حكم غصب دارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص430، س263).
سئوال 56: اگر كسي تا حالا خمس نداده است بايد خمس را هر سال جداگانه حساب كند يا يك دفعه و كلي حساب نمايد؟
جواب: مي‌توانيد يك جا حساب نمائيد و هر چيزي كه خمس آن را يك بار بپردازيد پرداخت خمس مجدد آن لازم نيست. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص39، م1797).
سئوال 57: سال خمسي يعني چه؟ لطفاً توضيح دهيد؟
جواب: براي آنكه محاسبه خمس ساده باشد فرموده‌اند كساني كه درآمد تدريجي دارند روزي كه اولين درآمد را پيدا كرده‌اند اول سال خمسي خود قرار دهند و تا سال آينده در همين روز آنچه از مخارج سال خود زياد داشتند خمس آن را بپردازند اين سال را سال خمسي مي‌نامند. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص20، م1766).
سئوال 58: خانمي مبلغ يكصد و پنجاه هزار تومان حقوق دارد و زياد خيرات و مبرات مي‌نمايد آيا اينها خمس و زكات محسوب مي‌شود يا اذن مجتهد لازم است؟
جواب: پرداخت خيرات بابت خمس محسوب نمي‌شود مگر آنكه از مجتهد در اين خصوص اجازه گرفته باشد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص62، م1834).
سئوال 59: آيا خمس به كسي كه مقداري طلب دارد تعلق مي‌گيرد؟
جواب: بلي به مقداري كه طلبكار است خمس تعلق مي‌گيرد و مي‌تواند پس از دريافت طلب خمس را بپردازد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص376، س96).

مصرف خمس
سئوال 1: سهم امام و سهم سيد چيست؟ آيا به جز اينها سهم ديگري داريم توضيح دهيد؟
جواب: خمس يكي از واجبات مالي است كه با شرايط آن بايد پرداخت گردد. وجه خمس به دو قسمت تقسيم مي‌شود نصف آن سهم سادات است كه بايد صرف سادات فقير و مسكين و در راه مانده شود و نصف ديگر سهم امام ـ عليه السّلام ـ است كه در زمان غيبت در اختيار مجتهد جامع الشرايط قرار مي‌گيرد. سهم فقراي غير سيد از زكات پرداخت مي‌شود. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1834).
سئوال 2: نظرات فقهاي عظام تقليد معاصر و گذشته در مورد مصرف خمس يا زكات در مورد آسيب ديدگان سيل و زلزله و... چيست؟
جواب: ملاك فقها در كمك به آسيب ديدگان فقر آنهاست بنابراين به آسيب ديده كه فقير نباشد نمي‌توان از خمس و زكات پرداخت نمود. و همه فقها كمك به آسب ديدگان فقير غير سيد را از زكات جايز مي‌دانند و اگر زكات دهنده سيد باشد به فقير هم مي‌تواند زكات بپردازد. و نيز سهم سادات از خمس را مي‌توان به سادات فقير آنها داد اما نسبت به سهم امام ـ عليه السّلام ـ نظر فقهاء عظام متفاوت است هر كدام بر حسب تشخيص و مورد بنحو مقتضي اجازه فرموده‌اند. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، مبحث خمس ـ مصارف خمس).
سئوال 3: اگر بنده بخواهم خمس بدهم سهم امام را در چه راهي بايد خرج كنم آيا يك اجازه براي هميشه كافي است آيا مي‌شود همه خمس را به امام جمعه محترم داد تا او در جاي مشخص مصرف كند؟ (مقلد آيت الله سيستاني)
جواب: خمس بايد به مجتهدي جامع الشرايط يا وكيل او برسد يا در مواردي كه اجازه مي‌دهد مصرف شود و در هر مورد اجازه جداگانه لازم است و پرداخت به امام جمعه مانعي ندارد لكن لازم است قبض رسيد مرجع تقليد خود را از ايشان دريافت داريد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، م1834).