حقیقت سحر و جادو چیست؟

پرسش:

آیا سحر واقعیت دارد؟ راه باطل کردن آن چیست ؟

پاسخ:

با سلام و تشکر از حسن اعتماد شما
سحر نوعي عمل خارق العاده است كه آثاري از خود در وجود انسان ها به جاي مي گذارد.
سحر و جادو يك واقعيت است و از خود اثر مي گذارد. قرآن فراوان به وجود سحر تصريح كرده و آن را ماية جدايي بين زن و شوهر مي داند. چنين مي فرمايد: "(يهود) از آن چه شياطين در عصر سليمان بر مردم مي خواندند، پيروي مي كردند. سليمان هرگز (دست به سحر نيالود و ) كافر نشد، لكن شياطين كفر ورزيدند و به مردم سحر تعليم دادند. (نيز يهود) از آن چه بر دو فرشته بابل "هاروت" و "مأروت" نازل شد، پيروي كردند. (آنها طريق سحر كردن را براي آشنايي به طرز آن به مردم ياد مي دادند) و به هيچ كس چيزي ياد نمي دادند مگر اين كه قبلاً به او مي گفتند:‌ما وسيلة آزمايش شما هستيم. كافر نشويد ( و از اين تعليمات سوء استفاده نكنيد)، ولي آن ها از آن دو فرشته مطالبي را مي آموختند كه بتوانند به وسيله آن ميان مرد و همسرش جدايي بيفكنند(1)(در صورتي كه مي بايد از آن براي ابطال سحر استفاده كنند)".
داستاني كه مربوط به آيه است، در زمان هاي قديم و در عهد سليمانِ پيامبر(ع) واقع شده است كه در سرزمين "بابل" سحر و جادوگري به اوج خود رسيده و موجب آزار و اذيت فراوان مردم شده بود. خداوند اين دو فرشته بزرگ (هاروت و ماروت) را به صورت انسان نزد مردم فرستاد تا ايشان با تعاليم خود در مقابل مكر و حيله ساحران مصونيت بخشند. البته در اين بين افراد شيطان صفت از چنين موقعيت مناسبي، سوء استفاده كرده و همگام با ديگران از راه و روش ابطال سحر كه نوعي سحر مثبت بود، عليه مردم استفاده مي كردند.(2) ... "ولي جمعي از كافران آن ها گفتند: اين ها جز سحر آشكار نيست".(3) گفت: "شما بيفكنيد! و هنگامي كه (وسايل سحر خود را) افكندند، مردم را چشم بندي كردند و ترساندند و سحر عظيمي پديد آوردند".(4)
"اطرافيان فرعون گفتند: بي شك اين ساحري ماهر و دانا است".(5)

سحر در روايات و احاديث:

رسول خدا(ص) فرمود: "هر كه به سوي جادوگر يا كاهن يا دروغ گويي برود و گفتارش را تصديق كند، به كتاب خدا كافر شده است".(6) شهيد ثاني(ره) تعريف زيبايي از سحر دارد:‌ "سحر كلام، نوشته، رُقيه يا متمم و عزائم و مثل آن است كه به سبب آن ضرر بر غير وارد مي شود و از آن قبيل است گره مي زنند و بين مرد و زنش را از هم جدا مي كنند، نيز به كار گيري ملائك و جنّيان و كشف كردن امور غيبي و پنهاني به وسيله آنها".(7) علامه مجلسي(ره) در مورد تأثير سحر فرمود: " آن چه براي ما از آيات و روايات و آثار معلوم شد، اين است كه براي سحر يك نوع تأثير آن هم در بعضي از اشخاص و ابدان (بدن ها) است، مثل ايجاد دوستي و عداوت و اندوه و شادي".(8)

 نتيجه: به استناد آيات روايات، سحر واقعيت دارد و اكنون از راه هاي متفاوت مورد استفاده قرار مي گيرد. در هرحال سحر از اسرار هستي و ساحر داراي قدرتي نامرئي است كه انسان ها هنگام رويارويي با آن متأثر شده و از حالت طبيعي خارج مي شوند. سحر يك نوع تأثير پنهاني است كه با طبيعت افراد سازگاري نخواهد داشت و اگر كسي دچار آن شد، مي بايست تسليم شود و يا با نيروي برتري چون توكّل به خدا و خواندن بعضي از آيات و ذكرها آن را از بين ببرد.

"هيچ كس بدون اذن خدا قادر بر كاري نيست: در آيات فوق خوانديم كه ساحران نمي توانستند بدون اذن پروردگار به كسي زيان برسانند. اين به آن معنا نيست كه جبر و اجباري در كار باشد، بلكه اشاره به يكي از اصول اساسي توحيد است كه همه قدرت ها در اين جهان از قدرت پروردگار سرچشمه مي گيرد حتي سوزندگي آتش و بُرندگي شمشير بي اذن و فرمان او نمي باشد. چنان نيست كه ساحر بتواند بر خلاف اراده‌ خدا در عالم آفرينش دخالت كند و چنين نيست كه خدا را در قلمرو حكومتش محدود نمايد، بلكه اين ها خواص و آثاري است كه او در موجودات مختلف قرار داده، بعضي از آن حُسن استفاده مي كنند و بعضي سوء استفاده. آزادي و اختياري كه خدا به انسان ها داده، وسيله اي است براي آزمودن و تكامل آن ها".(9)
سحر با چه چيزي دفع مي شود؟ بايد دانست افرادي كه داراي توكّل بالا مي باشند و در امور زندگاني از امدادهاي غيبي بهره مند هستند، در مقابل تأثير سحر و جادو مقاومت نشان داده و آن را از اثر ساقط مي كنند. به همين جهت انبيا، اولياي بزرگ الهي، علما و بزرگان دين در مقابل سحر ايمن مي باشند. استفاده از آيات و خواندن سوره ناس و فلق، و إن يكاد و آيت الكرسي انسان را در مقابل سحر مقاوم مي كند.

علامة مجلسي درباره تأثير سحر مي فرمايد: "سحر به عوذات (آيه هاي مذكور و دعاهاي مأثور مثل حرز امام جواد سلام الله عليه) و آيات و توكل به خدا دفع مي شود".(10) در مفاتيح الجنان دعاهايي دربارة دفع سحر و جادو آمده است.

در كتاب طب الائمه (كه از منابع دست اوّل حديث محسوب نمي‌شود) از امير المؤمنين(ع) نقل شده است كه شخصي به حضرت از تأثير سحر شكايت كرد،‌ حضرت فرمود: "اين جملات را در پوست آهو بنويس و همراه خود داشته باش تا از تأثير آن ايمن باشي. بسم الله وما شاء الله، بسم الله ولا حول ولا قوّة إلاّ بالله قال موسي، ما جئتم به السحر إنّ الله سيبطله إنّ الله لا يصح عمل المفسدين، فوقع الحقّ وبطل ما كانوا يعملون، فغلبوا هنالك وانقلبوا صاغرين"(11)

البته نوشتن در پوست آهو، به خاطر مرسوم بودن در آن زمان است.

همچنين از آن حضرت جهت حفظ از سحر، خواندن هفت مرتبه اين جملات (كه برگرفته از آيات قرآن است) وارد شده است: "بسم الله وبالله سنشدّ عضدك بأخيك ونجعل لكما سلطاناً فلا يصلون إليكما بآياتنا أنتما ومَن اتّبعكما الغالبون"، خواندن اين جملات بايد پس از نماز شب و پيش از خواندن نماز در روز باشد.(12)

محمد بن مسلم از امام صادق(ع) نقل كرده است: "جهت بطلان سحر، مطلب زير روي كاغذ نوشته مي‌شود و همراه مشخص سحر شده قرار داده مي‌شود: قال موسي ما جئتم به السحر إنّ الله سيبطله إنّ الله لا يصلح عمل المفسدين ويحقّ الله الحقّ بكلماته ولو كره المجرمون اَأنتم أشدّ خلقاً أم السماء بناها رفع سمكها فسوّاها" تا آخر آيات سوره نازعات و در ادامه: "فوقع الحقّ و بطل ما كانوا يعملون فغلبوا هنالك وانقلبوا صاغرين وألقي السحرة ساجدين، قالوا آمنّا بربّ العالمين ربّ موسي وهارون".(13)

خواندن اين آيه نيز وارد شده است:

"إنَّ ربّكم الله الذي خلق السموات والأرض في ستة أيّام ثمّ استوي علي العرش يغشي الليل النهار يطلبه حثيثاً والشمس والقمر والنجوم مسخّرات بأمره ألاَ له الخلق والأمر تبارك الله ربّ العالمين".(14)

در روايت ديگري در صحيفه الرضا از امام رضا(ع) نقل شده است: "به جهت دفع ضرر سحر و بطلان آن دستت را مقابل صورت قرار بده و بخوان بر آن: بسم الله العظيم ربّ العرش العظيم إلاّ ذهبت وانقرضت".(15)
علامه مجلسي دعايي به عنوان حديث قدسي نقل كرده است كه خداوند به پيامبرش حضرت محمد(ص) فرمود: "كسي كه دوست دارد از سحر در امان باشد، بگويد: ْ "اللَّهُمَّ رَبَّ مُوسَي وَ خَاصَّهُ بِكَلَامِهِ وَ هَازِمَ مَنْ كَادَهُ بِسِحْرِهِ بِعَصَاهُ وَ مُعِيدَهَا بَعْدَ الْعَوْدِ ثُعْبَاناً وَ مُلَقِّفَهَا إِفْكَ أَهْلِ الْإِفْكِ وَ مُفْسِدَ عَمَلِ السَّاحِرِينَ وَ مُبْطِلَ كَيْدِ أَهْلِ الْفَسَادِ مَنْ كَادَنِي بِسِحْرٍ أَوْ بِضُرٍّ عَامِداً أَوْ غَيْرَ عَامِدٍ أَعْلَمُهُ أَوْ لَا أَعْلَمُهُ وَ أَخَافُهُ أَوْ لَا أَخَافُهُ فَاقْطَعْ مِنْ أَسْبَابِ السَّمَاوَاتِ عَمَلَهُ حَتَّي تُرْجِعَهُ عَنِّي غَيْرَ نَافِذٍ وَ لَا ضَارٍّ لِي وَ لَا شَامِتٍ بِي إِنِّي أَدْرَأُ بِعَظَمَتِكَ فِي نُحُورِ الْأَعْدَاءِ فَكُنْ لِي مِنْهُمْ مُدَافِعاً أَحْسَنَ مُدَافَعَةٍ وَ أَتَمَّهَا يَا كَرِيم‏"
اگراين جملات را بگويد، سحر هيچ ساحري به او ضرر نمي‌رساند.(16)

1. بقره (2) آيه 102.

2. جهت كسب اطلاعات بيشتر به تفسير نمونه، ج 1، ص 370 مراجعه فرماييد.

3. مائده (5) آيه 110.

4. اعراف (7) آيه 116.

5. همان، آيه 109.

6. سفينه البحار، ج 1، ص 605.

7. بحارالانوار، ج 60،‌ ص 31.

8. همان، ص 39.

9. تفسير نمونه، ج 1، ص 376.

10. بحارالانوار، ج 60، ص 41.

11ـ همان، ج 92، ص 124؛ طب الأئمه، ص 35.

12ـ همان، ص 125؛ طب الأئمه، ص 35.

13ـ همان، ص 127؛ طب الائمه، ص 115.

14ـ همان، ص 132؛ جامع الأخبار، ص 184. آيه 154 اعراف است.

15 ـ صحيفه الرضا، ص 186.

16. بحارالانوار،‌ج92، ص 320.