پرسش:
براي رسيدن به تكامل به چه چيزهايي نياز داريم؟
پاسخ:
با سلام و ادب سلامتي، سعادت و موفقيت شما را از درگاه ايزد منان خواستاريم
از ارتباط جنابعالی با سایت طلبه پاسخگو سپاسگزاریم
استاد مطهري (ره) مي گويد: از نظر قرآن انسان موجودي است برگزيده از طرف خداوند، خليفه و جانشين او در زمين، نيمه ملكوتي و نيمه مادي، داراي فطرتي خود آشنا، آزاد، مستقل، امانتدارِ خدا و مسئول خويشتن و جهان، مسلط بر طبيعت و زمين و آسمان، وجودش از ضعف و ناتواني آغاز مي شود و به سوي قوّت و كمال سير مي كند وبالا مي رود اما جز در بارگاه الهي و جز با ياد او آرام نمي گيرد. ظرفيت علمي و عملي اش نامحدود است. (1)
از ديدگاه اسلام ارزش انسان به آن است كه به هدف خلقت كه قرب الهي است نائل گردد و اين كمال انسان است و منظور از كمال، كمال روحي و نفساني است چون روح اصل و مبناي هويت و شخصيت آدمي است. از نظر قرآن انساني سعادت مند است كه به اين هدف دست يابد. سعادت در گرو كسب لذّت يا قدرت بيشتر و مانند اين ها نيست.
سعادت تنها در پيوند با خدا حاصل مي شود كه در قرآن از آن به عبادت تعبير شده است: "و ما خلقتُ الجن و الانس الا ليعبدون؛ جن و انس را نيافريدم جز آن كه مرا بپرستند".(2) براي رسيدن به كمال نهايي، ابزارهايي لازم است كه عبارتند از:
1_ معرفت خدا: كليد نيل به هدف نهايي معرفه الله است. بدون شناخت خداوند تقرب به او امكان پذير نيست و از اين رو امام علي(ع) مي فرمايد: " اوّل الدّين معرفته؛ معرفت خدا سرآغاز تدين است".(3)
2_ تقوا: براي دستيابي به مقام شكر و نيل به اجر عظيم و احاطه بر مسائل با روشن بيني خاص و كسب موفقيت، قرآن مجيد تقوا را مطرح كرده كه همه اين موضوعات در قرب به پروردگار مؤثر است.
3_ عبادت: در حديث قدسي آمده است: " هيچ بنده اي به عبادتي بهتر از واجبات به من نزديك نشده است و او به وسيله نوافل به من تقرب مي جويد تا جايي كه او را دوست بدارم، آنگاه گوش شنوا و ديده بينا و دست تواناي او خواهم بود. اگر مرا بخواند پاسخش مي دهم و چنانچه چيزي از من بخواهد ارزاني اش مي دارم".(4)
4_ ترك گناه: بزرگ ترين مانع رسيدن به كمالات، گناه و هواي نفس است به طوري كه امام صادق(ع) مي فرمايد: "بين بنده و خدا هيچ پرده اي تاريك تر و ترسناك تر از نفس و هوي نيست و براي از بين بردن اين دو وسيله اي مانند احتياج به خدا و خشوع براي خدا و گرسنگي در روز و بيداري در شب نيست".(5)
حذر از پيروي نفس كه در راه خدا
مردم افكن تر از اين غول بياباني نيست
امام صادق(ع) مي فرمايد: "از هواي نفس بپرهيزيد همان طوري كه از دشمنانتان مي پرهيزيد. هيچ چيز دشمن تر براي مردان از پيروي هواهايشان و نتيجه زبان هايشان نيست".(6)
بر اين اساس، دست يابي به كمال، رياضت و مجاهده با نفس مي خواهد.
بزرگان دين براي سير و سلوك مواردي را پيشنهاد كرده اند كه مهم ترين آن ها عبارتند از: خودشناسي، آگاهي، تذكر، تفكر، تولي و تبري، علم به احكام، انتخاب رفيق صالح، پرهيز از گناه، توبه، انجام واجبات، انجام مستحبات و ترك مكروهات، محاسبه و مراقبه، اخلاص، مجاهدت با نفس، نظم، غنيمت شمردن فرصت ها، خدمت به بندگان خدا، توكّل بر خدا، خوشرفتاري با مردم، زهد و قناعت.(7)
در اسلام به پاره اي از عبادات و مستحبات بيشتر تأكيد شده مانند قرائت قرآن، تهجد و شب زنده داري، انجام نوافل روزانه، راز و نياز در دل شب، التزام به اوّل وقت در خواندن نمازهاي واجب، همواره با وضو بودن، رعايت آداب و سنت ها در عبادات، تعقيبات نماز، شركت در نماز جمعه و جماعات، طولاني كردن قنوت و سجده هاي نماز، سه روز روزه در هر ماه، زيارت اوليا، توسل به امامان، صله رحم، ذكر خدا و صلوات بر محمد و آل محمد. در احاديث آمده است: خواندن چهار آيه از آخر سوره حشر كه از آيه "لو انزلنا هذا القرآن" شروع شده و تا آخر سوره به پايان مي رسد، هر روز صبح بسيار خوب است.
بهتر است در سجده شكر خوانده شود. تداوم اين عمل بسيار مجرب و مفيد است. صد بار لا اله الا الله و هفتاد بار استغفار پس از نماز صبح بسيار مجرّب است.(8)
در پايان ياد آور مي شويم كه براي شروع در مراتب بالاتر كمال، ابتدا سعي نمايد در مراتب اوليه، راسخ تر شده و ثبات قدم بيابد و سپس برنامه معنوي زندگي خود را به تدريج آغاز كنيد، ابتدا با برنامه هاي سبك تر و پائين تر و بعد از آن كه راسخ شديد و ثبات قدم يافتيد به مراتب بالاتر بپردازيد و سعي نماييد خود را خسته ننمايد.
در روايات نيز آمده، گاهي قلب انسان رو مي كند و گاهي پشت، اگر قلب رو كرد و آماده است، خود را در راه نوافل قرار داده و اگر پشت كرده و آماده نيست، به واجبات اكتفا كنيد.(9)
1. مجموعه آثار، ج2، ص 272.
2 . ذاريات (51) آيه 56.
3 .نهج البلاغه، خطبه 1.
4 .اصول كافي،ج 4، ص 53.
5 .سفينة البحار، ج 2، ص 603.
6 .اصول كافي، ج 4، ص 30.
7 .مهدوي كني، اخلاق عملي، ص 44.
8 . مهدوي كني، همان، ص 341.
- ميزان الحكمه، ماده قلب، شماره 16960.
