پرسش:
با توجه به آيه (انا انزلناه في ليله القدر) و آيه (انا انزلناه في ليله مباركه) گفته مي شود كه قرآن در ماه مبارك رمضان نازل شده، از طرف ديگر بعثت پيامبر اسلام(ص) در ماه رجب بود و در هنگام بعثت آيات اول سوره علق (اقرء باسم ربك) نازل شده، و اين دو مطلب که باهم ناسازگارند چگونه باهم جمع مي‌شوند؟
پاسخ:
پرسشگر محترم سلام. اميد است هميشه موفق و شادکام باشيد.
آياتي از قرآن صراحت دارد که قرآن در شب قدر نازل شده و آياتي ديگر نيز صراحت دارد که قرآن به تدريج و در مدت 23 سال بر قلب پيامبر نازل گرديده است. علماي اسلام در اين مورد به تامل پرداخته و نظريه هايي داده اند از جمله اينکه:
1. قرآن در شب قدر يكباره از لوح محفوظ به آسمان دنيا نازل شد و پس از آن به مدت 23سال به تدريج توسط جبرئيل بر قلب مطهر پيامبر(ص) فرود آمد.
2. در شب قدر هر سال آياتي كه بنا بود در طول آن سال بر پيامبر نازل شود، يكباره بر پيامبر نازل مي شد.
3.مراد آغاز نزول است . آغاز نزول در ماه رمضان و در شب قدر و يا شب مبارك بود.
4. قرآن يكباره بر فرشتگان نازل شد و آنان قرآن را در بيست قسمت بر جبرييل فرود آوردند و جبرييل هم به مدت بيست سال بر پيامبر نازل كرد.(1)
علامه طباطبايي بعداز اشاره به نظريه هاي فوق ،آنها را محکم وپذيرفتني ندانسته و نظر ديگري مي دهد که واقعا قابل تامل است.
ايشان مي گويد با تدبر در آيات فهميده مي شود که قران وراي اين الفاظ و در لوح محفوظ داراي حقيقتي است يگانه و متعالي که از درک و فهم افراد عادي بالاتر است . اين حقيقت به اراده خدا نازل شده و صورت لفظ و سوره و آيه به خود گرفته و براي ما قابل فهم گرديده است:
کتاب احکمت آياته ثم فصلت من لدن حکيم خبير (2)
از آيات ديگري که بر حقيقت متعالي قرآن تاکيد مي کند آيات زير است :
انه لقرآن کريم في کتاب مکنون لا يمسه الا المطهرون (3)
و انه في ام الکتاب لدينا لعلي حکيم(4)
بنا بر اين آيات، قراني که در مدت 23 سال بر رسول خدا نازل شده، تکيه بر حقيقتي متعالي دارد که از عقول بشر برتر است . اين حقيقت متعالي در شب قدر بر قلب آن حضرت نازل شده و تفصيل و تنزيل آن در مدت 23 سال رسالت ،نازل گرديده است.
آيات دلالت کننده بر نزول قران در شب قدر بر نزول حقيت متعالي و واحد قرآن بر قلب پيامبر دلالت دارد . آيات ديگر بر نزول تدريجي آيات و سوره ها ؛ و هر کدام مربوط به يک مقام است و با هم منافات ندارد.(5)
1- کليات علوم قران،محسن اسماعيلي، ص26 به بعد.
2-کتابي است که نزد حکيم آگاه، محکم و يگانه است و از نزد خدا تفصيل يافته است.(هود(11)،آيه 1).
3- قرآني است ارجمند ، در کتابي نهفته که جز پاکان بدان دسترسي نيابند.(واقعه(56)،آيه 80).
4-و آن در ام الکتاب نزد ما مقامي دست نايافتني و بلند مرتبه دارد .(زخرف(43)،آيه 4).
5- ترجمه الميزان ،ج2،ص18-24.
