پرسش:
در سوره نساء آيه 119و120 آمده:شيطان است که بندگان را گمراه مي کند.اما در سوره نحل آيه 93 آمده که:خدا بندگان را گمراه مي کند.اين تناقض چگونه در قرآن آمده؟
پاسخ:
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما
بين دوآيه فوق تنافي نيست ، زيرا هر انحرافي که براي انسان از مسيرحق ايجاد مي شود ، منشائش شيطان است ، منتهي در برخي آيات اين مطلب به صراحت بيان شده است و در برخي ديگر به طور ضمني، مانند همين دوآيه که درآيه سوره 119به صراحت عمل خلاف انسان ها را به پيروي از شيطان مستند نموده اما منظور آيه 93 سوره نحل اين نيست که هدايت وضلالت انسان به دست خدا باشد و انسان هيچ اختياري نداشته باشد، بلکه هدايت وضلالت د ر اين جا واکنشي است، زيرا همه مردم چه در گمراهي شان و چه هدايتشان از سوي خدا هدايت ابتدايي دارند .
آن کسي که خدا مي خواهد گمراهش کند کسي است که خودش راه ضلالت و معصيت وپيروي از شيطان را پيموده وانتخاب کرده و در اين راه اصرار دارد و توبه نمي کند .
آن کس که خدا هدايتش کرده ،کسي است که هدايت فطري خود را از دست نداده و بر آن اسا س مشي مي کند يا همواره در اطاعت خداست و يا اگر کناهي از او سرمي زند ،توبه مي کند (1) توضيح معناي هدايت وضلالت در آيه اين است که همه به اختيار انسان است . اگر انسان خواست ، هدايت الهي شامل حالش مي شود و اگر نخواست ، راه ديگري را که مسير غيرفطرت و راه شيطان است ، خواهد پيمود . در هرحال بين دوآيه فوق تنافي وجود ندارد.
اضلال توسط خداوند به این معنا نیست که خدا درون انسان وسوسه به انجام گناه ایجاد میکند، بلکه به این معناست که خدا به انسان یاری نمی رساند و کمک خود را به انسان قطع میکند
1. ترجمه تفسيرالميزان 14ص ب 484 ، تلخيص .
