پرسش:
در قسمتى از آيه 52 سوره احزاب آمده است: «بعد از اين ديگر زنى بر تو حلال نيست و نمى توانى همسرانت را به همسران ديگر مبدل كنى هر چند جمال آنها مورد توجّه تو واقع شود.» مگر پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) به زن هاى نامحرم نگاه مى كرد كه جمال آنان مورد توجهش قرار گيرد؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
در پاسخ به اين پرسش، نكات زير بايد مورد توجّه قرار گيرد:
1. بر اساس احكام اسلامى، مردى كه مى خواهد با زنى ازدواج كند، بدون قصد شهوت و لذت مى تواند به او نگاه كند. فلسفه اين حكم، انتخاب همسر آينده از روى آگاهى است. اين امر از پشيمانى در آينده و فرو پاشى زندگى زناشويى جلوگيرى مى كند.[1]
2. مردانى كه زنانى را مى بينند و مى پسندند، دو گروهند؛ گروهى كه از روى عمد زن ها را نگاه مى كنند و گروهى كه به طور اتفاقى زنى را مى بينند و در اين ديدن، قصد بدى ندارند. پس اگر به كسى گفتيم: «اگر زنى را پسنديدى حق ندارى با او ازدواج كنى»، بدان معنا نيست كه او عمداً به آن زن نگاه كرده است؛ بلكه احتمال دارد كه به طور اتفاقى نگاهش به او افتاده باشد.
3. بنابر قواعد ادبيات عرب، يكى از اقسام «لو»، وصليه است. اين گونه از «لو» براى فرض كردن استفاده مى شود؛ به اين معنا كه ثبوت جزا، منوط به وجود فرضى شرط است. يعنى اگر شرط تحقق يافت ـ كه شايد هيچ گاه هم تحقق نيابد ـ جزا نيز تحقق خواهد يافت و اين شرطيت، تنها يك فرض است.
در آيه مذكور، رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) از ازدواج با همسر ديگرى منع شده است اگرچه جمال او مورد توجهش قرار گيرد. در اين جا عبارت «اگرچه جمال او مورد توجهت قرار گيرد» تنها يك فرض است. آيه، پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) را به طور كلى از ازدواج هاى بعدى ممنوع مى سازد و به طور فرضى مى گويد: «حتى اگر زنى مورد توجه تو قرار گرفت، باز هم حق ندارى با او ازدواج كنى.» اين تعبير هرگز بدان معنا نيست كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)
ـ العياذ بالله ـ به نامحرمان نگاه مى كرده است؛ بلكه بيان اين شرط، تنها براى تأكيد حكم ممنوعيت ازدواج است.[2]
[1]. ر.ك: جامع الاحاديث، معزى ملايرى، ج 25، ص 67 ـ 71.
[2]. ر.ك: الفرقان فى تفسير القرآن، دكتر صادقى، ح 21 ـ 22، ص 186، انتشارات فرهنگ اسلامى ؛ التحرير و التنوير، ابن عاشور، ج 21، ص 1204، مؤسسة التاريخ ؛ تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 22، ص 394، دارالكتب الاسلاميه.
