پرسش:
چگونه بفهميم كه آيه 33 سوره احزاب مربوط به زنان پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)نيست و منظور از اهل بيت در اين آيه، تنها پنج تن آل عبا مى باشند؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
شك نيست كه آيات 32 ـ 28 سوره احزاب، به جز عبارت (اِنَّما يُريدُ اللّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرا) درباره همسران پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) و پند و اندرز و نصيحت به آنان است و شامل خود آن حضرت نمى شود؛ زيرا خداوند سبحان
در اين آيات، همه ضميرها را به صورت «جمع مؤنّث» به كاربرده و خيلى صريح و روشن، زنان پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) را مخاطب ساخته و چنين فرموده است: (يا نَساءَ النَّبى لَسْتُنَّ كَاَحَد مِنَ النِساء...؛ اى همسران پيامبر! شما همچون ديگر زنان نيستيد.)
امّا آيه شريفه (اِنَّما يُريدُ اللّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرا)[1]كه به «آيه تطهير» معروف است، به همسران پيامبر مربوط نيست و آنان را در بر نمى گيرد؛ بلكه به پنج تنِ آل عبا؛ يعنى رسول اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)، حضرت على(عليه السلام)، حضرت فاطمه(عليها السلام) و امام حسن(عليه السلام) و امام حسين(عليه السلام) مربوط است.
در اين آيه خدا فرموده است: «همانا خداوند مى خواهد پليدى را از شما اهل بيت دور كند و شما را پاك سازد.» اين آيه شريفه، بيانگر اراده خدا به عصمت و پاكى اهل بيت از هر گونه پليدى و گناه است و پند و اندرزى در آن وجود ندارد.
براى اثبات اين كه آيه تطهير، به همسران پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) مربوط نيست، چند دليل مى توان بيان كرد:
اولا ضميرهايى كه قبل و بعد اين آيه آمده، به صورت ضمير «جمع مؤنث» است؛ در حالى كه ضماير آيه تطهير، به صورت «جمع مذكر» آورده شده است. در آغاز اين آيه، خداوند متعال همسران پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) را مخاطب ساخته است. براى همين تمام شش ضميرى كه در اين بخش از آيه، به صورت جمع مؤنث ذكر شده است؛ سپس در بخش دوّم آيه (آيه تطهير) دو ضمير جمع به كار رفته كه هر دو به صورت جمع مذكر آورده شده است. اين خود نشان مى دهد كه لحن اين آيه تغيير كرده و هدف ديگرى را دنبال مى كند.
ثانياً: روايات بسيارى در كتب معتبر اهل تسنن و تشيع نقل شده كه مخاطبان آيه تطهير را تنها پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) و على(عليه السلام)و فاطمه(عليها السلام)و حسن(عليه السلام) و حسين(عليه السلام) بر مى شمرند و با صراحت، همسران رسول خدا را از معناى آيه، خارج مى كنند.
در اين جا به تعدادى از اين روايات اشاره مى كنيم:
الف. رواياتى از خود همسران پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) نقل شده كه گفته اند: «هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)از اين آيه شريفه سخن مى گفت، از او پرسيديم كه آيا ما نيز جزء آن هستيم؟ حضرت فرمود: شما خوبيد ولى منظور اين آيه نيستيد.[2]
ب. روايات فراوانى، در مورد «ماجراى كساء» وارد شده كه از همه آن ها استفاده مى شود كه منظور از اهل بيت(عليهم السلام)در اين آيه، فقط پنج تن هستند.
در اين روايات آمده كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) على و فاطمه و حسن و حسين(عليهم السلام) را فرا خواند ـ يا به خدمت او آمدند ـ و حضرت عبايى (كساء) بر آن ها افكند و گفت: «خداوندا! اين ها خاندان من هستند، پليدى و آلودگى را از آن ها دور كن.» در اين هنگام بود كه آيه (اِنَّما يُريدُ اللّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَيتِ...) نازل گرديد.[3]
ج. در روايات فراوان ديگرى نيز مى خوانيم كه بعد از نزول آيه تطهير، پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) به مدّت شش ماه، هنگامى كه براى نماز صبح از كنار خانه فاطمه(عليها السلام)مى گذشت، صدا مى زد: الصلاة يا اهل البيت! (اِنَّما يُريدُ اللّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرا)؛ هنگام نماز است اى اهل بيت! خداوند مى خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و شما را كاملا پاك سازد.)[4]
بنابراين درست است كه اگر بخواهيم يك خانواده (مركب از زن و مرد) را مورد خطاب قرار دهيم از ضمير «جمع مذكر» استفاده مى كنيم؛ امّا در اين آيه شريفه (آيه تطهير) مقصود از «اهل بيت»، زنان پيامبر و خانواده ظاهرى پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)نيست. بلكه بر اساس روايات فراوان و شواهدى كه در آيه وجود دارد، مقصود خانواده معنوى و حقيقى رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)يعنى على و فاطمه و حسن و حسين(عليهم السلام)است كه از هر گونه پليدى و گناهى كاملا پاك هستند.
[1]. احزاب/33 .
[2]. دلائل الصدق، علاّمه مظفر، ج 4، ص 361، مؤسسة آل البيت(عليهم السلام).
[3]. تفسير صافى، ملامحسن فيض، ج 4، ص 188، انتشارات صدر تهران.
[4]. ر.ك: تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 17، ص 293، دارالكتب الاسلامية؛ اهل بيت(عليهم السلام)در آيه تطهير، علاّمه سيد جعفر مرتضى عاملى، ترجمه محمد سپهرى، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى؛ پيام قرآن، آية الله مكارم شيرازى، ج 9، ص 135 ـ 152، مدرسة الامام اميرالمؤمنين؛ شواهد التنزيل، الحافظ الحاكم الحسكانى، تحقيق و تعليق محمد باقر محمودى، ج 2، ص 18 ـ 139، مؤسسة الطبع و النشر.
