پرسش:
با عرض سلام؛ آیا قبل از این جهان دیگری بوده است و آیا قبل از این جهان ما در جایی وجود داشته ایم؟
پاسخ:
با سلام و ادب
از برخي از رواياتي كه آنها درباره موضوع خلقت جهان سخن رفته است، چنين بر ميآيد كه خداوند پيش از اين جهان، هزاران عالم و جهان ديگر آفريده است. از پارهاي ديگر هم استفاده ميشود كه پس از اين جهان هم، خداوند جهانهاي ديگري خواهد آفريد؛ ليكن در روايات از جهانهاي پيشين يا بعدي، چه خصوصيات و ويژگيهايي داشته يا خواهند داشت، سخني به ميان نيامده است.
در مورد بخش دوم پرسش شما که آيا قبل ازاين جهان در جای ديگری زندگی می کرده است بايد گفت: برخى از انديشمندان از بعضی آيات قرآنی ( مانند آيه معروف به آيه ذر «أ لست بريكم ، قالوا بلي» ) چنين برداشت كردهاند كه قبل از تولد، ارواح همه انسانها درعالم ملكوت وجود داشته و در آن جاگفت و گوهايى بين انسان و خدا انجام گرفته است.
اين ديدگاه داراى اشكالات چندى است؛ از جمله :
اولا: مبتنى بر نظريه تذكار افلاطونى است كه برخي از فيلسوفان مانند ملاصدرا آن را ابطال كرده است. افلاطون معتقد بود روح قبل از جسم موجود بوده و همه چيز را مىدانسته و بعد كه با بدن متحد شده همه را فراموش كرده است پس آنچه را كه مىآموزد درواقع «فراگيرى» نيست بل «يادآورى» است. ملاصدرا ثابت كرد كه روح جسمانيه الحدوث و روحانيه البقاست ودر بدن در شرايط خاصى ايجاد مىشود و وجود پيش از بدن ندارد .
ثانيا: اشكال ديگر آن همان است كه اگر روح قبلا بوده و در پيمان الهى شركت داشته پس چرا هيچ كس آن را به ياد نمىآورد..
برخي از مفسران معناي ديگري از آيه مذكور ارائه مي دهند . آنها بر اين اعتقادند كه آيه شريفه بيانگر حقيقت ديگرى است و آن فطرت خداجو و خداشناسى آدميان است. بنابراين اذعان به حقيقت توحيد كه در آيه به لفظ «بلى» آمده يك اقرار شفاهى نيست. بلكه واقعيتى جبلى و نهادى است كه در ضمير هر انسانى حتى منكرين زبانى به ربوبيت پروردگار نيز وجود دارد. اين ديدگاه هم از اشكالات فلسفى فوق پيراسته و هم با تحقيقات روان شناختى جديد كاملا سازگار است .براى آگاهى بيشتر ر . ك به ::
1) فطرت شهيد مطهرى
2) خدا از ديدگاه قرآن شهيد بهشتى
