اولین عالمی که خداوند آفرید چه عالمی بود؟

سوال:
اولین عالم که خداوند آفرید چه عالمی بود و چه موجوداتی در آن وجود داشتند؟
پاسخ:

سلام

مرحوم علامه طباطبایی(ره) درباره وجود عوالم، سه عالم را مطرح می‌کند: عالم عقل، عالم مثال و عالم مادّه.
1ـ عالم عقل، عالمی است که مجرد از مادّه و آثار آن است.
2ـ عالم مثال، عالمی است که مجرد از مادّه است، ولی آثار مادّه را دارا می‌باشد.
3ـ عالم مادّه، عالمی است که همه جوهرها و عرض‌هایش همراه با مادّه می‌باشد.
فلاسفه بر این عقده‌اند اولین عالمی که خدا خلق کرد، عالم عقل است و بعد از آن، عالم مثال را (که در مرتبه وجود پایین‌تر از عالم عقل است) خلق کرد؛ پس از آفرینش این دو عالم ـ عالم سومی را (که از مرتبه وجودی، پایین‌تر از دو عالم پیش است) آفرید که به آن عالم مادّه می‌گویند. از این تقسیم تعبیر به تقدّم و تأخّر وجودی می‌کنند.
ارتباط این سه عالم با یکدیگر رابطه علّیت و معلولیت است، بدین صورت که عالم عقل، علّت عالم مثال و عالم مثال، علّت عالم مادّه است.
این سه عالم با یکدیگر همخوانی دارند، بدین معنا که هر کدام از آنها کمالات عالم پایین‌تر را دارا است؛ یعنی عالم عقل کمالات عالم مثال و مادّه را هم دارد و عالم مثال کمالات عالم مادّه را.(1)
در هر یک از این عوالم سه‌گانه موجوداتی متناسب با آن عالم موجود است، مثلاً عالم عقل، عالم تجرد کامل است.
در عالم مجردات، فرشتگانی هستند که مجرد از ماده هستند و هیچ گونه فقدان و استعدادی و برای آنها مطرح نیست و تمام کمالاتی که شایستگی آن را داشته‌اند، یک جا به آنها اعطا شده است.
در عالم مثال موجوداتی هستند که مجرد از ماده هستند، ولی آثار ماده را دارا هستند و شکل و مقدار دارند. انسان‌ها پس از مرگ ابتدا وارد چنین عالمی می‌شوند.
موجودات عالم ماده نیز که موجودات مادی مانند انسان، حیوان، گیاه و جماد را تشکیل می‌دهند از جزئیات، عالم مجرد و عالم مثال اطلاع چندانی نداریم.
پی‌نوشت‌ها:
1ـ علی شیروانی، ترجمه و شرح بدایة الحکمة مرحوم علامه طباطبایی(ره)، ج 4، ص 207 ـ‌ 223.