پرسش:
خداوند مي‌فرمايد : من از روح خودم بر شما دميده‌ام پس چطور شيطان مي‌تواند در روح خداوندي رسوخ كند؟
پاسخ:
با سلام و ادب سلامتي، سعادت و موفقيت شما را از درگاه ايزد منان خواستاريم
ابتدا بايد ديد منظور از نفخ ودميدن روح خدا در انسان چيست و آن گاه معناي روح خدا را مورد بحث قرار دهيم تا پاسخ سوال شما داده شود:
نفخ" در لغت به معناي دميدن هوا در داخل جسم به وسيلة دهان يا وسيله اي ديگر است و مقصود از نفخ روح در آية شريفه ، ايجاد روح در آدمي است، به عبارت روشن تر، نفس يك نوع اتّحاد با بدن دارد و آن اين است كه متعلق به بدن است و در عين حال يك نوع استقلال هم از بدن دارد، به طوري كه هر وقت تعلقش از بدن قطع شد از او جدا مي شود.(1)
به عبارت ديگر انسان از دو چيز مختلف آفريده شده كه يكي در حدّ اعلاي عظمت و ديگري ظاهراً در حد پايين از نظر ارزش است . جنبه مادّي انسان را گل بد بوي تيره رنگ (لجن) تشكيل مي دهد و جنبه معنوي او را چيزي كه به عنوان روح خدا از آن ياد شده است.
البته خدا نه جسم دارد و نه روح . اضافه و نسبت روح به خدا (كه فرموده روح خودم ) به اصطلاح "اضافه تشريفي" است و دليل بر اين است كه روحي بسيار پرعظمت در كالبد انسان دميده شده ، همان گونه كه خانه كعبه را به خاطر عظمتش "بيت الله" مي خوانند و ماه مبارك رمضان را به خاطر بركتش "شهر الله" (ماه خدا) مي نامند، زيرا مي دانيم همه ماه ها و همه مكان ها از آن خدا است ليكن وقتي گفته مي شود خانه خدا، يعني خانه اي كه از نظر شرف و منزلت چنان با عظمت است كه هيچ طرف نسبت و اضافه اي غير از خداوند ندارد.
بر اين اساس مفهوم آيه اين مي شود كه درانسان روحي كه از نظر شرافت، اهميت و توانمندي به من قابل انتساب است دميدم. نه اين كه خداوند روح داشته باشد و تكه اي از روح خود را در انسان قرار داده باشد.
بنابراين معناي آيه اين نيست كه از وجود خود بخشي را جدا ساخته و در قالب آدمي جا سازي نموده، بلكه اضافه به روح هم چنان كه گفتيم اضافه تشريفي است و بيانگر شرافت و ارزش وجود انسان است ، مانند بيت الله يا شهرالله . مقصود اين است كه روح آدمي از ويژگي هايي برخوردار است كه باعث شرافت آن مي شود، وبا استعدادهاي فوق العاده اي كه در آن نهفته ، مي تواند تجلّي گاه انوار خدا باشد ؛ نيز داراي صفت اختيار و قدرت انتخاب است كه آن را از ديگر موجودات ممتاز مي سازد. بنابراين رسوخ شيطان در انسان ، رسوخ در مثلاً تكه اي از خدا نيست تا بگوئيم مگر شيطان در خدا مي تواند رسوخ نمايد؟
در عين حال روح انساني چون از عنصرانتخاب نيك و بد برخوردار است ، مي تواند آلوده شده و شيطان در آن نفوذ كند و بر آن مسلط شود . روح انسان قابليت انتخاب نيك و بد دارد و به همين خاطر شيطان مي تواند بر آن مسلط شود ، چون اين نفس همان گونه كه مي تواند مطمئنه و راضيه شود ، مي تواند نفس اماره هم باشد و اين از قابليت نفس انسان است .
نفوذ وتسلط شيطان بر انسان از طريق نيروهايي است كه در وجود خود انسان و با انتخاب و اختياراو شكل مي گيرد .
در واقع اين خود انسان است كه نفس و روح پاك الهي را كه در وجود او قرار داده شده آلوده مي كند و راه نفوذ و تسلط شيطان را هموار مي كند.
پي‌نوشت‌ها:
- ترجمه تفسير الميزان، ج 12، ص 223 و ج 17، ص 358.
