پرسش:
در خصوص خليفه الله بودن انسان توضيح دهيد.
پاسخ:
با سلام و احترام خدمت شما همراه و کاربر عزیز
قرآن مجيد انسان را نمايندة خدا در زمين معرفي كرده است.(1) مقصود ار خلافت از جانب خدا اين است كه انسان با وجود خود، وجود خدا و با صفات و كمالات خود، صفات و كمالات خدا و با فعل و كار خود، افعال خدا را ترسيم كند و آينة ايزدي گردد.(2) هر چند آية مذكور در بارة حضرت آدم (ع) است ولي آياتي ديگر خلافت را به همة فرزندان آدم تعميم مي دهد مانند: " ثم جعلناكم خلائف في الارض".(3)
برخي گفته اند منظور آن است كه پيش از آدم روي زمين موجوداتي بوده است يا انسان هايي بوده اند كه منقرض شده اند و خدا مي فرمايد: به جاي آن ها آدم را آورديم، پس خلافت يعني جانشيني آدم به جاي مخلوقات قبلي، ولي اين گفته صحيح نيست زيرا همين كه خدا به فرشتگان مي فرمايد: من خليفه قرار خواهم داد، اين جمله ظهور دارد كه خلافت از خدا مي باشد. اگر صرفاً جانشيني از كسي بود نه جانشيني خدا، ديگر چه نيازي بود بر اين كه فرشتگان بر لياقت خود تأكيد كنند؟ پس آنان براي رسيدن به مقام ارجمندي طمع داشتند اين چيزي جز خلافت الهي نمي تواند باشد.(4)
البته مقام خلافتي كه فرشتگان لايق احراز آن نبودند نمي توان گفت همة انسان ها حتي شمر و يزيد آن را دارا مي باشند. مصداق بارز جانشيني خدا انبيا و ائمة معصومين(ع) هستند، چنان كه در زيارت جامعه مي خوانيم: " رضيكم خلفاء في أرضه" كه در تفسير به اميرالمؤمنين و ائمة معصومين(ع) تطبيق داده شده است.(5)
مي توان گفت: خلافت خدا منحصر به حضرت آدم نيست و ميان نوع انسان افرادي پيدا مي شوند كه به آن مقام مي رسند، به شرط علم به اسماء.(6)
در اين صورت تنها موجودي كه از نظر استعداد، آگاهي و عمل محدوديت ندارد و در مسير تكامل تا بي نهايت پيش مي رود انسان است و به همين دليل خليفه خداوند معرفي شده است تا تعاليم او را بر پا دارد.
1.بقره(2) آية 30.
- جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 4، ص 245.
- يونس (10) آية14.
- محمد تقى مصباح، معارف قرآن، ص 364 و 365، با تلخيص.
- تفسير نورالثقلين، ج 2، ص 524 – 521.
- محمد تقى مصباح، معارف قرآن، ص 366.
