پرسش:
مهدی: به نام او با سلام با توجه به اینکه در مواقعی که فقط قرآن ملاک قرار گیرد و مورد قبول باشد ، از طریق آیات ابتدایی سوره نجم ، سندیت سخن پیامبر(ص) اثبات شده آنگاه سخنانی که صحت اسنادشان به اثبات رسیده باشد (مطابق علم حدیث) مانند آیات قرآن سند می شوند. با اینحال مطابق تفسیر المیزان اینکه از این آیات هوای نفس از مطلق سخنان پیامبر(ص) نفی شده باشد حتی سخنان روزمره بر نمی آید و بعد از آن هم "ان هو الا وحی یوحی" به قرآن بر می گردد نه مطلق صحبتهای پیامبر. در تفسیر نمونه در توجیه این مساله به حدیثی در تفسیر درالمنثور سیوطی اشاره کرده که قانع کننده نیست. (چون در مقام اثبات حدیث از حدیث استفاده کرده است) و سخنان روزمره دلیلی هم نداشته وحی باشد ... مثلا فلانی بیا اینجا ... یا فلانی فلان کار را انجام بده ... آیا آیاتی دیگر بر صحت این مساله هست ؟ به جز اطیعو الله و اطیعو الرسول... یا اطیعو الله و الرسول ... که منظور اطاعت از دستور است نه سندیت سخن. با تشکر
پاسخ:
با عرض سلام و آرزوی توفیقات الیه برای شما
از حضور شما در سایت سپاس گزاریم.
در جواب عرض کنم چه نظر علامه طباطبایی(ره) را در تفسیر آیه بپذیریم و چه نظر دیگران را، خدشه‌ای در حجیت سخن پیامبر وارد نمی‌شود، زیرا علامه نمی‌خواهد بگوید آیه فقط شامل وحی قرآنی می‌شودو غیر از آن را نفی می کند ، بلکه می‌گوید: چون مخاطب پیامبر(ص) مشرکانی بودند که او را در دعوتش کاذب و افترا زننده به خدا می‌دانستند، این آیه به قرینة مقام دلالت می‌کند که او در دعوت به سوی خدا و نیز تلاوت قرآن، از روی هوای نفس و رأی شخصی کار نمی‌کند، بلکه بر اساس وحی الهی است.
بنابر این آنچه پیامبر به عنوان مسائل دین بیان می‌کند، چه قرآن باشد و چه سنّت (که برگرفته از قرآن و مفسر و بیانگر آن است) حجت می‌باشد. اصلاً اسلام همان است که در کتاب و سنت آمده و یا از آن دو برداشت شده باشد. حجیت سنتِ قطعی از ضروریات اسلام است و دلیل بر حجیت سنت فراوان است، که تعدادی از آیات مستقیم و تعدادی غیر مستقیم بر آن دلالت دارد مانند:
«ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا» حشر (59) آیه 7.
«ما ینطق عن الهوی إنْ هو إلاّ وحیٌ یوحی» نجم (53) آیه 3 (هر چند سخنان و افعال عادی را خارج بدانیم، سخنان و افعالی که در مقام بیان دین باشد، در محدودة آیه است و حجت می‌باشد).
«لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة...» احزاب (33) آیه 21.
«قل إنْ کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم اللّه...» آل عمران (3) آیه 31.
«فآمنوا بالله ورسوله النبیّ الامّی الذی یؤمن بالله وکلماته واتبعوه» اعراف (7) آیه 158.
علاوه بر آیات (با صرف نظر از روایات) دلایل عقلی نیز حجیت سنت پیامبر را تأیید می کند.
زیرا آیات قرآن در دستورات و احکام الهی به طور کلی و مطلق و بعضا مجمل بیان شده و قصد خداوند در بیان آنها نیز این است که به آنها عمل شود . حال سوالی مطرح می شود که یک مسلمان چگونه عمل کند تا مقصود الهی تأمین گردد. طبعا دراینجا باید به سراغ کسی رفت که آورنده ایات الیه وفرستاده او است و به آنچه در سنت او آمده عمل گردد.
مثلا در آیه قرآن به مسلمان دستور داده که : اقیموا الصلوه . نماز را بر پای دارید.
حال یک مسلمان می خواهد به این دستور الهی عمل کند . چگونه باید عمل کند؟ طبعا سراغ پیامبر می رود و او می فرماید : صلوا کما رایتمونی اصلی.
شما آنچنان نماز بخوانید که من خوانده ام و سپس با عمل و گفتار خود کیفیت نماز را بیان می کند . و این همان سنت پیامبر است.
کاملا روشن است که به حکم اطیعو ا الله وبه حکم ما آتاکم الرسول ، باید یک مسلمان به این دستورات عمل نماید و در صورت تخلف هم حکم خدا را نادیده گرفته و هم حکم عقل که اطاعت از فرمان خدا و پیامبرش را واجب می کند.
جهت اطلاع بیشتر می‌توانید به کتاب‌های زیر مراجعه کنید:
پاسخ:
با عرض سلام و آرزوی توفیقات الیه برای شما
از حضور شما در سایت سپاس گزاریم.
در جواب عرض کنم چه نظر علامه طباطبایی(ره) را در تفسیر آیه بپذیریم و چه نظر دیگران را، خدشه‌ای در حجیت سخن پیامبر وارد نمی‌شود، زیرا علامه نمی‌خواهد بگوید آیه فقط شامل وحی قرآنی می‌شودو غیر از آن را نفی می کند ، بلکه می‌گوید: چون مخاطب پیامبر(ص) مشرکانی بودند که او را در دعوتش کاذب و افترا زننده به خدا می‌دانستند، این آیه به قرینة مقام دلالت می‌کند که او در دعوت به سوی خدا و نیز تلاوت قرآن، از روی هوای نفس و رأی شخصی کار نمی‌کند، بلکه بر اساس وحی الهی است.
بنابر این آنچه پیامبر به عنوان مسائل دین بیان می‌کند، چه قرآن باشد و چه سنّت (که برگرفته از قرآن و مفسر و بیانگر آن است) حجت می‌باشد. اصلاً اسلام همان است که در کتاب و سنت آمده و یا از آن دو برداشت شده باشد. حجیت سنتِ قطعی از ضروریات اسلام است و دلیل بر حجیت سنت فراوان است، که تعدادی از آیات مستقیم و تعدادی غیر مستقیم بر آن دلالت دارد مانند:
«ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا» حشر (59) آیه 7.
«ما ینطق عن الهوی إنْ هو إلاّ وحیٌ یوحی» نجم (53) آیه 3 (هر چند سخنان و افعال عادی را خارج بدانیم، سخنان و افعالی که در مقام بیان دین باشد، در محدودة آیه است و حجت می‌باشد).
«لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة...» احزاب (33) آیه 21.
«قل إنْ کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم اللّه...» آل عمران (3) آیه 31.
«فآمنوا بالله ورسوله النبیّ الامّی الذی یؤمن بالله وکلماته واتبعوه» اعراف (7) آیه 158.
علاوه بر آیات (با صرف نظر از روایات) دلایل عقلی نیز حجیت سنت پیامبر را تأیید می کند.
زیرا آیات قرآن در دستورات و احکام الهی به طور کلی و مطلق و بعضا مجمل بیان شده و قصد خداوند در بیان آنها نیز این است که به آنها عمل شود . حال سوالی مطرح می شود که یک مسلمان چگونه عمل کند تا مقصود الهی تأمین گردد. طبعا دراینجا باید به سراغ کسی رفت که آورنده ایات الیه وفرستاده او است و به آنچه در سنت او آمده عمل گردد.
مثلا در آیه قرآن به مسلمان دستور داده که : اقیموا الصلوه . نماز را بر پای دارید.
حال یک مسلمان می خواهد به این دستور الهی عمل کند . چگونه باید عمل کند؟ طبعا سراغ پیامبر می رود و او می فرماید : صلوا کما رایتمونی اصلی.
شما آنچنان نماز بخوانید که من خوانده ام و سپس با عمل و گفتار خود کیفیت نماز را بیان می کند . و این همان سنت پیامبر است.
کاملا روشن است که به حکم اطیعو ا الله وبه حکم ما آتاکم الرسول ، باید یک مسلمان به این دستورات عمل نماید و در صورت تخلف هم حکم خدا را نادیده گرفته و هم حکم عقل که اطاعت از فرمان خدا و پیامبرش را واجب می کند.
جهت اطلاع بیشتر می‌توانید به کتاب‌های زیر مراجعه کنید:
معالم المدرستین، علامه سید مرتضی عسکری، جلد دوم، ص 19.
جامع احادیث الشیعه، السید البروجردی، ج 1، ص 120.
تفسیر نمونه، ج 4، ص 24 و ج 8، ص 328 و ج 22، ص 481.
در ضمن دانشمندان علوم اسلامی کتاب‌های زیادی در این باره نوشته‌اند.
در ضمن دانشمندان علوم اسلامی کتاب‌های زیادی در این باره نوشته‌اند.
