سؤال :
چرا خداوند پيامبر را به معراج برد؟ به پيامبر در معراج چه چيزهايى نشان داده شد؟
پاسخ:
با سلام
«پاك و منزه است خدايى كه بندهاش را در يك شب از مسجد الحرام به مسجدالاقصى برد، كه گرداگردش را پر بركت ساختيم تا آيات خود را به او نشان دهيم. او شنوا و بينا است». (1)
قرآن هدفى از معراج را چنين بيان مىكند «لنريه من آياتنا؛ تا آيات خود را به او نشان دهيم»، يعنى هدف از اين سفر شگفتانگيز، مشاهده نشانههاى عظمت الهى است. پيامبر داراى مقام عظيمى است و رسالتى عظيم بر دوش او است. هدف اين بود كه در اين سير پيامبر در پرتو مشاهده نشانههاى عظمت خداوند، عظمت بيشترى يابد و هر چه بيشتر از اسرار عالم غيب آگاهى يابد، و آنها را از نزديك مشاهده نمايد. (2) در سوره نجم مىفرمايد: «لقد رأى من آيات ربه الكبرى؛ او پارهاى از آيات و نشانههاى بزرگ پروردگارش را مشاهده كرد».(3) در اين معراجها پيامبر به مقام شهود رسيد. شهود اسرار خلقت آسمانها، و عظمت الهى را در پهنه بى كران عوالم بالا مشاهده نمود. برخى گمان مىكردند پيامبر به معراج رفت تا خدا را مشاهده نمايد. اين پندار باطل در روايات نفى شده است، چرا كه خداوند جسم نيست كه جا و مكان داشته و در آسمانها باشد.
امام صادق(ع) مىفرمايد:
«خداوند هرگز مكانى ندارد و زمان بر او جريان نمىگيرد، اما ميخواست فرشتگان و ساكنان آسمان را با قدم گذاشتن پيامبر ميان آنها احترام كند، نيز از شگفتىهاى عظمتش به پيامبرش نشان دهد تا پس از بازگشت براى مردم بازگو كند». (4)
قسمت دوم سؤال:
شرح ديدهها و شنيدههاى پيامبر (ص) در معراج بسيار مفصل تر از آن است كه بتوان در اين مقال در موردش صحبت كرد، ولى چند مورد از مشاهدات رسول خدا (ص) را ذكر مىكنيم. ابتدا عرض كنيم كه پيامبر هر چه ديده، نشانههاى عظمت و قدرت الهى بود. اگر بهشت (برزخى) و بهشتيان را ديد و اگر جهنم (برزخى) و جهنميان را مشاهده كرد و نعمتها و عذاب هايى را كه متحمل مىشوند، با چشم خود ديد،
همه نشانههاى الله ياست كه با اذن خدا پيامبر آنها را مشاهده نمود. پيامبر در معراج ملكى را ديد كه چهرهاى كريه و غضب آلود داشت. جبرئيل او را فرشته موكل بد جهنم معرفى نمود. پيامبر مىفرمايد: «در آسمان سوم فرشتگان بر من سلام كردند و از برادر من على پرسيدند. گفتم: او در زمين جانشين من است. آيا او را مىشناسيد؟ گفتند: چگونه او را نشناسيم، در حالى كه هر سال يك بار حج بيت المعمور انجام مىدهيم، كه بر آن پرده سفيد آويخته شده است و بر آن نامهاى محمد (ص) و على و حسن و حسين و امامان و شيعيان آنها تا روز قيامت نوشته است، كه دستهاى خود را با كشيدن بر سر آنها مبارك مىگردانيم».(5)
امام صادق (ع) فرمود: «خداوند پيامبرش را به آسمانهاى هفتگانه برد تا نخست او را مبارك گرداند و سپس احكام واجب خود را به او بياموزد».(6)
در سفر معراج، خدا طريقه وضو و نماز را به پيامبر آموخت. پس مىتوان گفت سفر معراج، براى شناختن نماز (7) و بيان فلسفه و اسرار نماز، بيانگو عظمت نماز است، چرا كه خداوند در زمين نشانههاى خود را به پيامبر نشان ندارد، بلكه او را به معراج برد و حقيقت نماز را به پيامبر خويش آموزش داد.
در اين سفر بزرگ، حقيقت ولايت على(ع) و اولاد طاهرينش(ع) بر پيامبر آشكار گرديد. در اين سفر رسول خدا پيامبران الهى را مشاهده نمود و با آنها صحبت كرد. سخن در زمينه معراج بسيار فراوان است كه مىتوان با مراجعه به شرح حديث معراج بر آنها اطلاع حاصل نمود، از جمله شرح حديث معراج آيت الله مصباح يزدى.
يادآورى: اين واحد براى استاد گلپايگانى نامهاى همراه پاسخنامه يكى از دانشجويان فرستاده است. در اين نامه از استاد محترم خواسته شده است كه از پاسخهاى ارائه شده توسط محققان واحد، از دانشجويان ارزيابى صورت گيرد و نقاط ضعف و قوت پاسخها و انتقادات و پيشنهادها به اين واحد ارسال شود.
پىنوشتها:
1 - اسراء (17) آيه 1.
2 - تفسير نمونه، ذيل سوره اسراء، آيه 1.
3 - نجم (53) آيه (18).
4 - تفسير برهان، ج 2، ص 400 (به نقل از تفسير نمونه ج 12، ص 17).
5 - علل الشرايع، ج 1، ص 312؛ وافى ج 7، ص 57؛ كافى، ج 2، ص 48، باب نوادر.
6 - علل الشرايع، ج 1، ص 312؛ وافى ج 7، ص 57؛ كافى، ج 2، ص 48، باب نوادر.
7 - طبق اين حديث شريف، نماز با كيفيت ديگرى كه قبل از آن بدين صورت نبوده، وضع شده است، چرا كه نماز از سال اول بعثت تشريع شده بود.
