پرسش:
خداوند از چه زمانی به جنین در رحم مادر روح می دمد؟ آیا اگر زنی در حدود سن 40 سالگی بچه دار شد و جنین در حدود 15 روزش بود میتواند ان را با امپول سقط کند یا نه؟ ممنون
پاسخ:
با سلام و سپاس
منظور از اين روح، روح حيواني و سپس انساني است ؛ زیرا روح نباتي كه از ابتداء سبب نشو و نمو نطفه است موجود است وهنگامي كه 4 ماه از انعقاد نطفه در رحم مادر گذشت(پس از گذراندن مراحل نطفه و علقه و مضغه و تكون استخوان) روح به بدن تعلّق ميگيرد و با تعلّق آن، زندگي فيزيولوژيك انسان در عالم رحم آغاز مي‌شود.
البته روح نباتي، حيواني و انساني از يك وجود برخوردارند كه به آن نفس گفته مي‌شود. مرتبهاي از اين نفس، نباتي مرتبهاي حيواني و مرتبه ديگر انساني است. و به فرموده قرآن كريم: «و لَقَد خَلقنا الانسان من سُلالَةٍ مِن طينٍ ثم جَعَلناه نُطْفَةً في قَرار مَكين. ثم خَلَقنا النُطْفَةٌ فخلقنا المُضّغَة عِطْاماً فَكَسْوناَ العِظامَ لَحْماً ثُمَّ اَنْشَأناه خَلْقاً آخَر فَتَبارِكَ اللَّهُ اَحْسنَ الخالقين؛(1) و ما انسان را از عصارهاي از گِل آفريديم. سپس او را نطفهاي در قرارگاه مطمئن(رحم) قرار داديم. سپس نطفه را به صورت علقه(خون بسته) و علقه را به صورت مضغه(چيزي شبيه گوشت جويده شده) و مضغه را به صورت استخوانهايي درآورديم و بر استخوانها گوشت پوشانديم سپس آن را آفرينش تازهاي داديم، پس بزرگ است خدايي كه بهترين آفريدگان است».
سقط جنین بعد از منعقد شدن نطفه به بعد تا آخرين مرحله كه بچه متولد مي‌شود حرام است و ديه دارد مگر اينكه بودن‌حمل براي مادر خطر جاني داشته باشد كه در آن صورت جايز است؛ ولي ديه را بايد بدهند؛ اما تا وقتي نطفه منعقد نشده‌اشكال ندارد. (2)
بنا بر این در مسأله سقط جنين از وقتي كه نطفه در رحم مادر قرار گرفت و قابليت تبديل شدن به يك انسان را پيدا كرد از همان مرحله انعقاد داراي ديه است و هر چه به مرحله يك انسان كامل نزديك تر مي شود ديه او بيشتر مي شود.
فقها با استناد به روايات معصومين (ع) فرموده اند : اگر نطفه در رحم استقرار يابد تا 40 روز اول ديه اش 20 دينار (20 مثقال طلا)، و در علقه ، یعنی بین 40 تا 80 روز ، 40 دينار، در مضغه ، از 80 روز تا 120 روز ،60 دينار، و در جايی كه استخوان پيدا كرده 80 دينار، وقتي روي استخوان راگوشت گرفته و خلقت بدني كامل شده 100 دينار و اگر روح در او دمیده شده يعني داراي نفس انساني شده هزار دينار كه اين تفصيل از امام علي (ع) و امام باقر و امام صادق(ع) نقل شده و هر سه بزرگوار تمسك به آيات شريفه 12 تا 14 سوره مؤمنون كه گذشت كرده اند ، اما اينكه دمیدن روح (نفس انساني) در بدن دقيقا در چه زماني است مستفاد از آيات و همه روايات اين است كه بعد از كامل شدن خلقت بدن است و در بعضي روايات از معصومين عليهم السلام نقل شده كه در چهار ماهگي است. (3)
1) سوره مؤمنون، آيات 11 تا 14.
2) پزشكي در آينه اجتهاد، فتواي مقام معظم رهبري
3) ملا محسن فيض كاشاني ، وافي ، ج 2، ص 109