سؤال‏:

وقتى كه امام زمان (عج) ظهور كنند، سرانجام انسان‏هاى گناهكار چه مى‏شود؟
آيا پس از ظهور امام زمان (عج) قيامت مى‏شود يا زندگى دنيوى ادامه مى‏يابد؟
جواب:

سلام

پرسش به دو سؤال مستقل قابل تقسيم است، از اين رو پاسخ آنها در دو بخش سامان يافته است:

بخش نخست: سرانجام گناهكاران در دوران ظهور

پس از قرن‏ها انتظار و تحمل رنج‏هاى فراوان سرانجام روزگار ستم و تاريكى به سرمى‏آيد و پرتو خورشيد سعادت نمايان گشته و حضرت مهدى (عج) كه با يارى خدا آثار ظلم و بيدادگرى را از بين مى‏برد ظهور مى‏كند. حضرت جامعه بشرى را چنان سامان مى‏دهد كه خشنودى خدا را در پى خواهد داشت.

در اين ميان كسانى پيدا مى‏شوند كه با ايده‏هاى مختلف انقلاب امام را برنمى‏تابند و با حضرت مخالفت مى‏كنند و در انقلاب ايشان كارشكنى مى‏نمايند طبيعى است كه بايد با آنان با قاطعيت برخورد شود تا جامعه براى هميشه از شر آنان مصون بماند؛(1) مفاد روايات اين است كه سياست و استراتژى امام در برابر مخالفان و گناهكاران اين است كه نخست به هدايت و ارشاد آنان پرداخته و با ايشان مدارا مى‏كند اما در صورت عدم تأثير با آنان با قاطعيت برخورد مى‏كند.

تذكر چند نكته
1 - دشمنان و مخالفان حضرت از گروه‏هاى مختلف هستند، از قبيل: اهل كتاب، فرقه‏هاى باطل و منحرف، مقدس نماها، ناصبى‏ها و منافقان.
2 - برخورد حضرت با دشمنان يكسان نيست. عده‏اى را مى‏كشد، برخى را تبعيد مى‏كند و بر بعضى حد جارى مى‏كند. و از عده‏اى جزيه مى‏گيرد. (2)
محمد بن مسلم روايت كرده است: به محضر امام باقر (ع) شرفياب شدم تا درباره قائم آل محمد (عج) از حضرت بپرسم، پيش از آن كه حرفى بزنم، حضرت فرمود: در قائم آل محمد (ص) شباهت هايى به پنج تن از پيامبران است و يكايك آن‏ها را برشمرد تا اين كه فرمود: «شباهت او به جدش مصطفى (ص) ظهور او با شمشير و كشتن دشمنان خدا و رسول خدا (ص) و ستمكاران و طاغوت‏ها است». (3)

امام باقر (ع) فرمود: «هنگامى كه قائم (ع) قيام كند، ايمان را بر تمام ناصبيان عرضه مى‏كند. اگر ايمان را در حقيقت و واقع بپذيرند، آنان را رها مى‏سازد وگرنه يا گردن آنان را مى‏زند يا همان گونه كه امروز اهل ذمه جزيه مى‏پردازند، از آنان جزيه مى‏گيرد و آنان را از شهرها به روستاهاى دور دست تبعيد مى‏كند». (4)
امام صادق(ع) فرمود: «حضرت قائم (ع) در وقت ظهور درباره بيشتر منافقان حد خدا را جارى مى‏كند».(5) البته امام زمان حساب و كتاب و ميزان را كه در قيامت بر پا مى‏شود، در دنيا بر پا نمى‏كند، يعنى اين گونه نيست كه اگر كسى در خانه خود گناه كند يا عبادت خدا را به جا نياورد، در دنيا به مجازات برساند. هم چنين اين گونه نيست كه هيچ كس دچار گناه و معصيت نشود و هيچ گناهكارى وجود نداشته باشد، بلكه مقصود اين است كه تمام حدود و مقررات و احكام الهى را پياده مى‏كند.

بخش دوم: آيا پس از ظهور امام زمان قيامت مى‏شود يا زندگى ادامه مى‏يابد؟

قضاوت درباره استمرار حكومت تا قيامت و عدم استمرار مشكل است، زيرا مضمون روايات در اين زمينه مختلف است؛ برخى از روايات مى‏گويد حكومت امام زمان (عج) تا نزديكى قيامت ادامه دارد، كه به برخى از آنها اشاره مى‏شود:
1 - «حضرت حجت تا چهل روز پيش از قيامت زنده است و در اين مدت هرج (و مرج) و نشانه‏هاى قيامت و خروج مردگان از قبرها براى حساب و جزا نمايان مى‏شود؛ ولى علم واقعى آن پيش خدا است». (6)
2 - اهل سنت روايت كرده‏اند كه پيامبر (ص) فرمود: «پايدارى دين تا آن هنگام است كه دوازده نفر از قريش (بر مردم حكومت و امامت كنند)، پس از گذشت دوران آنان زمين اهل خود را فرو مى‏برد». (7)

در حديث ديگرى كه از آن حضرت رسيده و به همين مضمون است، در ادامه از پيامبر (ص) سؤال شد: پس از دوازدهمين امام چه خواهد شد؟ حضرت فرمود: «سپس هرج (و مرج) خواهد شد». (8)
در روايت ديگرى پيامبر (ص) فرمود: «پس از دوازدهمين امام روز گرفتارى و نفاق فرا مى‏رسد».(9)
برخى ديگر از روايات به اين مضمون است كه شيعيانى والامقام امر هدايت جامعه اسلامى را عهده دار مى‏شوند.
ابوبصير از امام صادق (ع) پرسيد: از پدرت شنيدم كه فرمود: بعد از حضرت قائم (ع) دوازده مهدى (و هدايتگر) خواهند آمد. امام صادق (ع) فرمود: «پدرم فرموده است: دوازده مهدى و نفرموده است: دوازده امام بلى آنان گروهى از شيعيان ما هستند و مردم را به ولايت و شناخت حق ما فرا مى‏خوانند».(10)

به نظر مى‏رسد مرحوم سيد مرتضى دسته دوم روايات را پسنديده، زيرا اظهار داشته: «ممكن است پس از حضرت مهدى (عج) عده‏اى از رهبران و امامان براى حفظ دين و مصالح مسلمان قيام كنند و امر هدايت جامعه را برعهده گيرند. اين ديدگاه هيچ مخالفتى با اثنى عشرى بودن ندارد؛ زيرا تكليف ما اين است كه بدانيم اين دوازده تن امام هستند و ما اين را قائل هستيم و اعتقاد به آمدن عده‏اى از نخبگان پس از حكومت حضرت حجت ما را از اثنى عشرى بودن خارج نمى‏كند».

پى نوشت‏ها:
1 - چشم اندازى به حكومت مهدى (عج)، نجم الدين طبسى، بوستان كتاب، قم، ص 148، 137.
2 - چشم اندازى به حكومت مهدى (عج)، نجم الدين طبسى، بوستان كتاب، قم، ص 148، 137.
3 - كمال‏الدين و تمام النعمه، صدوق، مؤسسة النشر الاسلامى، جزء 1، ص 327، ح 7.
4 - كافى، كلينى، دارصعب، ج 8، ص 227، ح 288.
5 - تهذيب الأحكام، محمد بن الحسن الطوسى، دارالأضواء، بيروت، ج 6، ص 172، ح 335.
6 - روضة الواعظين، محمد بن فتال، نيشابورى، منشورات دليل ما، ج 2، ص 23، ح 30.
7 - تقريب المعارف فى الكلام، ابوالصلاح الحلبى، انتشارات جامع مدرسين، ص 174.
8 - تقريب المعارف.
9 - مناقب آل ابى طالب، ابن شهر آشوب، دارالأضواء، بيروت، ج 1، ص 353.
10 - كمال الدين و تمام النعمة، صدوق، جزء 2، ص 358، ح 56.