پرسش:

سئوال من در مورد استخاره است. اولا ميخواستم ببينم آيا همه مي توانند استخاره كنند يا خير؟ دوم اينكه در چه شرايطي مي توان استخاره كرد؟
پاسخ:

با سلام و احترام

استخاره به معناي طلب خير است ; يعني انسان از خداوند بخواهد كه او را به نيكي و خير برساند. كلمه استخاره بعدها به تفأل بر قرآن و انجام با تسبيح يا به نحو ديگر (استخاره ذات الرقاع ) مصطلح شده است . مردم ازاستخاره عمل تفأل را مي فهمند و متأسفانه بسياري از ايشان نمي دانند كه استخاره چيست و در چه مواقعي مي بايست استخاره كرد! آيا اگر استخاره خوب يا بد آمد, الزام آور است يا خير؟ يعني اگر كسي عليه نتيجهء استخاره عمل كرد بايد منتظر عواقب آن باشد يا آن كه عواقبي در پي نخواهد داشت ؟

در اين باره بايد بدانيم كه خداوند انسان را عاقل آفريد كه با كمك عقل بتواند از گمراهي و ظلمت نجات پيدا كند.

عقل در تمام ابعاد زندگي چون چراغ هدايتي است كه نورافشاني كرده و جهالت را از بين مي برد.

انسان عاقل مي بايست در هنگام تصميم بر هر كاري ابتدا عقل خود را حاكم كرده و از آن نظربخواهد, مثلاً براي ازدواج , عقل مي گويد: فردي را براي همسري برگزين كه داراي اصالت خانوادگي بوده و از اخلاق و ايمان برخوردار باشد.

فهم اين موضوع همگاني است . كيست كه نداند؟ استخاره هميشه بعد از استشاره و مشورت است . حال اگرعقل راه به جايي نبرد و هنوز زاويه هايي وجود دارد كه ناشناخته مانده است , در اين صورت براي اطمينان خاطر ونجات از سردرگمي , به شخص عالمي مراجعه كرده و از او مي خواهند كه به قرآن تفأل زند تا با راهنمايي اين كتاب آسماني , از حيرت و اضطراب بيرون آيد.

پس انسان ابتدا به عقل مراجعه مي كند. عقل آن اندازه اهميت دارد كه در شرع يكي از منابع استنباط احكام به شمار آمده است و رابطهء نزديكي با شرع و دين دارد.

عامل ديگري كه همسو با عقل است , مشورت است كه مي تواند تأثير بسياري در رفع اضطراب و شك بگذارد قرآن مي فرمايد: "و شاور هم في الاءمر; اي پيامبر! در كارها با آنان مشورت كن ".(1)

اگر پس از بررسي عقلاني مسئله و در نظر گرفتن جوانب مختلف ، نيز بعد از مشورت ، انسان به نتيجه رسيد ، ديگر نيازي به استخاره نيست ؛ اما اگر پس از طي اين مراحل انسان همچنان در ترديد و دو دلي قرار داشته باشد ، مي تواند براي رفع تحير و سرگرداني خود استخاره نمايد تا از اين حالت ترديد بيرون آيد؛بنابراين استخاره تنها براي آن است كه انسان را از ترديد و دو دلي بيرون بياورد .

 در انجام كار خير نيازي به استخاره نيست ، زيرا انسان نبايد در انجام كار خير ترديد و شك نمايد. اين گفته معروف كاملا صحيح است كه : كار خير نياز به استخاره ندارد . اما گاهي اصل كار خير است ، ولي مورد آن ، محل ترديد است كه آيا خير و شايسته است يا نه؟ در اين صورت مي توان براي رفع ترديد و تحير با قرآن يا با تسبيح استخاره كرد .

حضرت امام (ره) در پاسخ اين سؤال كه وقتي در عمل چيزي استخاره كرديم , بد آمد, آيا استخاره ملاك عمل است فرمود: استخاره از اصول اعتقادي نيست كه اعتقاد به آن لازم باشد.(1)

همان طور كه از فتواي فوق استفاده مي شود, عمل طبق استخاره لازم نيست . در ضمن بايد دانست كه زمان هاتفاوت دارد; يعني يك زمان براي استخاره مناسب نيست و در زمان ديگر مناسب است و اگر مدتي از زمان استخاره اول بگذرد و شرايط تغيير كند يا انسان احتمال دهد كه شرايط تغيير كرده و به اين خاطر دوباره مردد شود ، مي تواند استخاره كند.

در هر حال عمل بر طبق استخاره واجب شرعي نيست .

 پس در هر كاري ابتدا تعقل و سپس مشورت و در نهايت اگر حيرت بر طرف نشد, استخاره انجام شود و بهتر است استخاره با قرآن به دست عالمي وارسته انجام شود.خاصيت استخاره رفع تحير و خروج از بن بست و توكل بر خدا است و نمي توان گفت كه استخاره واقعيت را به انسان مي نماياند مگر اين كه استخاره به دست اولياي خدا صورت گيرد .

استخاره به قرآن:

از حضرت رسول(ص) روايت شده كه چون به قرآن استخاره كني، سه بار قل هو الله احد بخوان و سه بار بر محمّد و آل او صلوات فرست و سپس بگو: "اللّهم تفألّت بكتابك و توكّلت عليك فأرني من كتابك ما هو مكتوب من سرّك المكنون في غيبك" آن گاه قرآن را مي گشايي و مطلب خود را در سطر اول صفحه دست راست مي بيني. البته كسي با قرآن استخاره مي كند، بايد معنا ومفهوم قرآن را بداند و آيات را بفهمد تا مطلبش را از قرآن استفاده كند