پرسش:

رضا : سلام استاد
واقعا ازتون ممنونم به خاطر پاسخهاتون و از اینکه به ایمیلم فرستادید و کار منو خیلی راحت کردین.
لطفا جواب این سوال رو هم به ایمیلم بفرستید البته باعث زحمت.
چرا به امام صادق(ع) رئیس مذهب میگویند؟
حاج آقا ببخشید که اینهمه مزاحمتون میشم

 پاسخ:

با سلام و عرض ادب

خدمت شما عرض کنم که دوست عزیز شیعه و سنی از ابتدا به شکل امروزی مطرح نبود و به طرفدادران و پیروان حضرت علی (ع)  شیعیان و علویان  می گفتند و اما کلمه سنی و اهل تسنن به شکل امروزی تا عصر امام صادق (ع) متداول نبود و در مقابل شیعیان همانگونه که در تاریخ می خوانیم عناوین امویان ، عباسیان . ... مطرح بوده است تا  اهل تسنن . اما همانگونه که تاریخ بیان می کند مذاهب چهارگانه ( حنفی ، مالکی ، شافعی  و حنبلی ) در اهل تسنن در عصر امام صادق (ع) و بعد از آن شکل گرفته است .هر یک از مذاهب چهارگانه به نام رئیس و مؤسس آن نامگذاری  شده است و در مقابل این چهار مذهب اهل تسنن  نام مذهب جعفری با توجه به اینکه بزرگ و پیشوای این مذهب در این زمان  حضرت امام جعفر صادق (ع) بودند  برای مذهب شیعه متداول گشت .

همه امامان شیعه برای اسلام و خلق خدا خدمت کردند.در این راه زحمات طاقت فرسایی را متحمل شدند. زحمات در قالب های مختلف، مانند قیام، صلح، سکوت و فعالیت های سیاسی و فرهنگی ظهور نمود.علت اینکه به مذهب ما "مذهب جعفری "گفتهمی شود، این نیست که امامان دیگر برای اسلام خدمت نکرده اند،بلکه سبب ناميده شدن آن است كه دوره زندگي امام صادق(ع) مصادف بود با اواخر حكومت امويان و اوايل خلافت عباسيان. به سبب درگيري‏ها و اختلافاتي كه ميان اين دو خاندان به وجود آمده بود، فرصت خوبی برای فعالیت­های فرهنگی پدید آمد که امام صادق(ع) از آن بهره گرفت. شيعه را توسعه داد.امام با تشكيل حلقات درس و تبيين معارف و مباني تشيع، به نشر و تبليغ اسلام پرداخت .

روايات بسيار زيادي را بيان فرمود. به همين جهت حيات مجددي در كالبد شيعه دميده شد . معارف و احكام شيعه بيش از هر زماني مطرح گرديد. نظم و ترتيب خاص و ارزنده‏اي به شيعه داده شد. بدین جهت اين مذهب را به امام جعفر صادق منسوب مي‏نمايند. زيرا علاوه بر تحكيم مباني آن، عمده احاديث اين مذهب- نسبت به امامان ديگر - از اين امام بزرگوار نقل شده است.

در مجلس درس ايشان هزاران تن شركت مي‏كردند. برخي از آنان مانند ابوحنفيه، مالك بن انس، جابر بن حيان و زرارة بن اعين، از اركان و بزرگان اهل سنت و شيعه به شمار مي‏ آمدند.(1) مرحوم جعفرشهیدی می نویسد:

" آن كه در اخبار فقه شيعه تتبع كند ،خواهد ديد روايت هاى رسيده از امام صادق (ع) در مسائل مختلف فقهى و كلامى مجموعه‏ اى گسترده و متنوع است .براى همين است كه مذهب شيعه را مذهب جعفرى خوانده‏راند. گشايشى كه در آغاز دهه سوم سده دوم هجرى پديد آمد، موجب شد مردم آزادانه‏ تر به امام صادق (ع) روى آورند . گشودن مشكلات فقهى و غير فقهى را از او بخواهند. ... دانشمندان از هيچ يك از اهل بيت رسول خدا به مقدار آنچه از ابوعبدالله روايت دارند ،نقل نكرده ‏اند. هيچ يك از آنان متعلمان و شاگردانى به اندازه شاگردان او نداشته ‏اند. روايات هيچ يك از آنان برابر با روايت هاى رسيده از او نيست. اصحاب حديث نام راويان از او را چهار هزار تن نوشته ‏اند. نشانه آشكار امامت او خردها را حيران مى‏كند و زبان مخالفان را از طعن لال مى‏سازد." (2)

لذا همان گونه که بیان شد به جهت وضعیت خاصی که در زمان امام صادق (ع) پیش آمد، پیروان حضرتشان نیز به جهت آزادی نسبی که برایشان پدید آمده بود، به شیعه جعفری (ع) شهرت یافتند، و در گفتار امام صادق (ع) شیعیان به این لقب نامیده شده اند. (3)

اما در بیشتر موارد، دیگر امامان معصوم شیعیان را منتسب به نام خود نکردند (بدین معنا که گفته نشده شیعه باقر، شیعه کاظم و...) و نیز خود شیعیان نیز از انتساب خویش به آن امامان بزرگوار در خوف و هراس بوده اند.

گفتنی است که در صدر اسلام، پیروان امام علی (ع) در روایات پیامبر (ص) و خود ایشان به لقب شیعه منتسب شده اند. (4)

منابع :

 .1محمدجواد مشكور ، تاريخ شيعه و فرقه‏هاي اسلام تا قرن چهارم، بی نام، ص 106 - 105؛مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، قم، موسسه امام صادق (ع)،1379ش ،چاب یازدهم، ص359

 .2جعفر شهيدى، زندگانى امام صادق، ص61؛و رسول جعفریان، حیات فکری وسیاسی امامان شیعه، قم ، انتشارات انصاریان، 1384ش ، چاپ هشتم، ص 345.

3.کلینی، کافی، ج 2، ص 233، ح 9، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ش
4.شیخ صدوق، الأمالی، ص 361 و 497، انتشارات کتابخانه اسلامیه، تهران، 1362 ش