پرسش:

آيا كساني كه مريض مي‌شوند، مصلحت خداوند در آن بوده يا به خود افراد بر مي‌گردد يا ثواب در آن است؟

پاسخ:

با سلام و ادب خدمت شما

بيماري جسمي و روحي عوامل مختلفي مي‌تواند داشته باشد. چه بسا بعضي از آن‌ها تا امروز براي دانشمندان ناشناخته است، ولي به طور كلي عواملي مانند تغذيه نامناسب، ازدواج فاميلي، بيماري پدر و مادر، تأثير ژن معيوب،  اضطراب و عصبانيت مادر، ناراحتي روحي در دوران بارداري، عدم رعايت بهداشت، سوء تغذيه و واكسينه نشدن به موقع فرزندان در بيماري‌ جسمي و رواني فرزندان مؤثر است.

بنابر اين، بسياري از بيماري‌ها به انسان‌ها بر‌مي‌گردد، اما در عين حال خداوند آن‌ها را در زندگي بشر قرار داده است.

هرگز خداوند دردي را بدون حكمت به كسي نمي‌دهد اما ممكن است راز آن بر ما مخفي باشد.

در روايت به فلسفه بيماري و دردها اشاره شده است. اگر بيماري به دست خود انسان ايجاد نشده باشد، ممكن است براي آزمايش باشد، يا محو و پاك شدن گناهي يا بيدار شدن آدمي از غفلت يا ثواب و پاداشي در آن مقرر شده باشد. 

از متون ديني استفاده مي شود كه تحمل بيماري براي خدا ، هم موجب پاك شدن گناه مي شود و هم ثواب اخروي را به دنبال دارد.

پيامبر اكرم (ص) فرمود: "السُّقْمُ يَمْحُو الذُّنُوب؛[1] بيماري گناهان را نابود مي كند". در حديث ديگري از حضرت نقل شده : "لحظه ها و ساعت هايي كه انسان گرفتار همّ و غم ها است، كفاره ساعات گناهان است".[2]

از اين گونه روايات در معارف اسلامي فراوان است، البته اين بدان معنا نيست كه انسان خود را در سختي ها و مشكلات قرار دهد يا در راه سلامتي و حفظ حيات خود كوتاهي كند، به اين نيت تا اين كه از گناهان پاك شود.

از ديدگاه معارف اسلامي اولين و مهم ترين نعمتي كه انسان از خداوند دريافت مي كند، نعمت "حيات" است. هرگونه سهل انگاري كه باعث كوتاهي حيات يا اختلال در سلامتي گردد، جرم و گناه به شمار مي‌آيد و موجب عقوبت الهي است.

بنابراين از آيات و روايات نبايد نتيجه تخديري گرفت و خود را تسليم گرفتاري ها و مصايب و مشكلات نمود و حتي از آن استقبال كرد، چه اين كه هيچ گاه قرآن نمي گويد: در برابرمصائب تسليم باش و در رفع مشكلات تلاش مكن و تن به ستم ها و بيماري بده، بلكه مي گويد: اگر با تمام تلاش و كوششي كه انجام دادي، باز گرفتاري ها به تو چيره شد، به اعمال گذشته ات بينديش و از گناهانت استغفار كن[3]و درصدد اصلاح نفس خويش و جبران ضعف ها باش.

بيماري ها و سختي ها و مصائبي كه انسان باعث پيدايش آن يا طولاني شدنش نباشد، بلكه براي رفع آن تلاش لازم را انجام داده، كفارة گناهان است و باعث شكوفايي استعدادهاي نهفته درون انسان مي گردد.

تحقق اين مطلب به نوع برخورد انسان با سختي ها و مشكلات بستگي دارد. قرآن كريم مي فرمايد: "ما شما را به وسيله شرور يعني بدي ها و بيماري ها و خيرات و نعمت ها امتحان مي كنيم"[4] يعني آن چه را شما خير يا شر مي ناميد، معلوم نيست صد درصد همان گونه باشد كه مي پنداريد، بلكه بستگي دارد به نحوه استفاده اي كه از آن مي كنيد و يا به برخوردي كه با آن داريد.

در سوره بقره پس از آن كه سختي ها و مصائب و مشكلات را به عنوان امتحان ذكر مي كند مي فرمايد : "و بشر الصابرين؛ بشارت بده به كساني كه در مقابل سختي ها و مشكلات شكيبايي و خويشتن داري نشان مي‌دهند" خويشتن داري و صبري كه مبتني بر ايمان به خدا است . وقتي انواع سختي ها را مي بيند ، متوجه خدا مي شود و مي گويد :  "انا لله و انا اليه راجعون".

تنها اين گونه افراد هستند كه تحمل سختي ها و مصائب باعث گشوده شدن درهاي رحمت پروردگار به سوي آنان مي شود.[5] و قطعا چنين برخوردي با مصائب و مشكلات ، باعث پاك شدن گناهان و كفاره آن به شمار مي آيد. بديهي است اگر انسان در برابر بيماري، طريق كفر و ناسپاسي پيشه گيرد و به قضاء و قدر الهي اعتراض كند، اجري نخواهد داشت و موجب كفاره گناهش نخواهد شد.

پس در هر حال بیماری ها ناشی از مصلحت خداوند برای افراد است که بواسطه آن از برخی مشکلات خطرناک تر دنیوی و اخروی رها می شوند یا به مقامات و درجات بالاتری می رسند ، هرچند ممکن است منشا این بیماری ها مختلف باشد ولی در هر حال در برابر صبر در مقام بیماری اجر و پاداشی به آن ها عطا می شود .

[1] . علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 ه ق ، ج67، ص 244.

[2] . همان.

[3] - مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه ، دار الکتب الإسلامیه ، تهران، چاپ اول، 1374 ش ، ج20، ص 447

[4] - انبيا (21) آيه 35

[5] - بقره (2) و آيات 158 - 256.