پرسش :

اگر دعا کنیم و از خدا چیزی بخواهیم، خدا به ما کمک می‌کند؟
پاسخ:

با سلام و عرض ادب و احترام 

خداوند در قرآن مى فرمايد: "و إذا سئلك عبادى عنّى فإنّى قريب؛ اي پيامبر! هنگامى كه بندگانم از تو دربارة من سؤال كنند، (به آنان ) بگو من نزديكم؛
سپس مى فرمايد: "من دعاى دعا كننده را به هنگامى كه مرا مى خواند، اجابت مى كنم. بنابراين بندگان من بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان آورند." (1)
در جاي ديگر مي فرمايد: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم (2)
اين آيه به صورت مطلق فرموده است كه هركه خدا را بخواند ، دعاي او را اجابت خواهد كرد.
پس انسان نبايد ترديد كند كه دعاي او مورد اجابت الهي است ، اما بايد توجه داشت كه اجابت هميشه به آن صورت نيست كه انسان تصور مي كند يا مي خواهد و در ضمن بايد آداب و شرايط دعا را نيز مراعات كرده و در خود محقق نمايد.
امام صادق (ع) مي فرمايد: آداب دعا را مراعات كن و توجه كن چه كسى را مى خوانى و چگونه مى خوانى و براى چه مى خوانى و عظمت و كبريائيت خدا را تصديق نما و يقين داشته باش كه او بر آن چه درون تو مى گذرد و آن چه از حق و باطل در ضمير تو نهفته است، آگاه است و راه هاي نجات و هلاكتت را بشناس. مبادا چيزى را از خدا بخواهى كه مى پندارى ماية نجات تو است، در حالى كه باعث هلاكت و نابودى ات مى شود، زيرا خدا مى فرمايد: "انسان در طلب و درخواست نيكى ها، شر و بدى را طلب مى كند و انسان بسيار عجول است". پس تفكر كن چه مى خواهى و براي چه مى‌خواهي.
دعا اين است كه تمام وجودت اجابت پروردگار باشد. دلت در راه ديدن او آب شود و اختيار از كف دهى و به طور كلى ظاهر و باطن امور را به خدا تسليم كني.
پس اگر شرايط و آداب دعا را به جا نياوردي، انتظار اجابت نداشته باش، زيرا خدا به اندرون ما و پنهانى ترين اشيا آگاه است.
چه بسا خدا را به چيزى خوانده اى كه او خلافش را در تو مى داند.
بدان كه اگر خدا به ما دستور دعا كردن نداده بود و ما مخلصانه دعا مى كرديم ، با رحمت خود دعاى ما را مستجاب مى كرد. حال آيا مى توان گفت: اكنون كه اجابت دعا را براى كسانى كه با شرايط، دعا مى كنند، ضمانت كرده، اجابت نمى كند؟
سپس حضرت اضافه مى كند: اگر شرايطى را كه برايت گفتم، فراهم كردى و مخلصانة دعا خواندي، مژده مى دهم تو را به يكى از اين سه هديه:
1ـ يا به زودى آن چه را از خدا خواستى ، به تو مى دهد.
2ـ يا براى آخرت تو بيشتر از آن چه خواستي، ذخيره مى كند.
3ـ و يا بلايى را از تو بر مى گرداند و دور مى سازد كه اگر مى رسيد، تو را هلاك مى كرد.(3)
نيز بايد توجه داشت به مضمون آية "أمّن يجيب المظطرّ إذا دعاه و يكشف السوء ".(4) دعا به هنگام اضطرار و عقيم ماندن تمام تدبيرها و تلاش و كوشش ها انجام مى گيرد، نه اين كه انسان بنشيند و پيوسته دعا كندو منتظر باشد از طريق دعا همة مشكلاتش برطرف گردد.
به بيان ديگر: دعا يك نوع خود آگاهى و بيدارى دل و انديشه و پيوند باطنى با مبدأ همة نيكى ها و قدرت ها براى فراهم شدن اسباب و عواملى است كه از دائرة قدرت انسان بيرون است. پس انسان بايد با تدبير و تلاش خويش به دنبال هدف حركت كند و از خدا امداد و كمك طلب نمايد. لذا عارفان بيدار دل با عنايت به پنج اصل دست به دعا بر مى دارند:
1ـ اگر در اوج قدرت و توانايى همانند سليمان پيامبر (ص) هم باشند، خود را موجودى مضطر و فقيرى ناچيزى مى بينند، چون خود را مالك حقيقى هيچ چيزى حتى نفس خويش نمى دانند و در هيچ زمينه اى احساس استغنا و استقلال نمى كنند و با بيان " هذا من فضل ربّي"(5)، خود را در فقر مطلق مى بينند.
2ـ به قدرت و منزلت كسى كه قضاى حاجت خويش را از او طلب مى كنند، واقف و آگاه هستند.
3ـ آداب و شرايط و مقدمات و مقوّمات برآورده شدن حاجات و خواسته هاى شان را فراهم مى سازند.
4ـ آسيب ها و آفت هاى مانع اجابت را برطرف ساخته يا ابزار و وسيلة لازم آن را فراهم مى سازند.
5ـ به ظرفيت و توان و استعداد هاى ذاتى و اكتسابى خويش توجه دارند و مطلوب خويش را با آن هماهنگ مى سازند.بنا براين اگر دعا ي انسان دعاي واقعي باشد يعني از صميم دل برخيزد قطعا كمك خدا را به دنبال
خواهد داشت.

پي نوشت ها:
1 . بقره (2) آيه 186.
2 . «ادعوني استجب لكم » غافر(40) آيه (60)
3 . مصباح الشريعه، ص 132، باب 62 ، به نقل از كتاب اخلاق ، سيد عبدالله شبر، ترجمه محمد رضا جباران، ص 104.
4 . نمل (27) آية 62.
5 . نمل (27) آيه 40.